وجوه قابل تأويل احاديث موهِم حرمت

با وجود ضعف سندى اخبار موهم حرمت نسيان، اگر كسى به دليل تعدّد نقل و موافقت آنها با احتياط، بخواهد بر اعتبار آنها اصرار ورزد و يا با توجه به احتمال ثبوتى صدورشان از معصوم(، بخواهد به تأويل آنها بپردازد تا ناگزير از طرح آنها نباشد، مى تواند اين اخبار را به يكى از وجوه ذيل تأويل و حمل نمايد و بگويد:
الف. حديث ناظر به نسيان حكم قرآن پس از تعلّم آن است كه خود از واجبات مقدّمى طريقى است و تضييع چنين علمى محذور خواهد داشت؛ چنان كه بيانش در آغاز مبحث گذشت.
ب. حرمت نسيان پس از حفظ، به گونه اى از تعمّد در نسيان و ترك مواظبت و تكرار ناظر است كه، سر از مهجوريت ^۱ و بى اعتنايى به قرآن درمى آورد. قيد متعمّداً از عبارت ددد من تعلّم القرآن ثمّ نسيه متعمّداً... ذذذ در روايت صدوق ^۲ نيز ممكن است، شاهدى بر اين حمل گرفته شود.
ج. مقصود از ترك قرآن پس از تعلّم يا قرائت آن، همان اعراض از قرآن است. ^۳
د. حديث به نسيان مقدار واجب از فراگيرى قرآن، مانند سوره حمد و يك سوره ديگر دلالت دارد، نه نسيان هر مقدارى از آن.

نتيجه

با توجه به دلالت احاديث معتبر بر نفى حرمت نسيان پس از حفظ، و با توجّه به سيره مسلمين و فتواى بيش‌تر فقيهان به نفى حرمت و نارسايى دلالى و ضعف سندى روايات موهم حرمت، نظريه حرمت، مستند قابل اعتنايى ندارد و در فرض چشم پوشى از ضعف سندى و نارسايى دلالى احاديث موهم حرمت، بايد اين حديث را به گونه اى تأويل نمود. آري، كراهت ترك تكرار و كوتاهىِ منجرّ به نسيان، سخن استوارى است؛ زيرا ضميمه شدن ساير روايات، با دلالات واضح و اسانيد معتبر، جاى ترديدى برجاى نمى گذارد.

كتابنامه

ـ الأمالي (غرر الفرائد و درر القلائد)، علي بن الحسين الموسوي (سيّد مرتضي) (م426ق)، تحقيق: محمّد أبوالفضل إبراهيم، بيروت: دارإحياء الكتب العربيّة.
ـ الأمالي، محمّد بن علي بن بابويه قمّي (شيخ صدوق) (م381ق)، تحقيق: مؤسسة البعثة، قم: مؤسسة البعثة، 1407ق، اوّل.
ـ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار(، محمّد باقر بن محمّد تقي المجلسي (علاّمة مجلسي) (م1111ق)، بيروت: مؤسسة الوفاء، 1403ق، دوم.