تحليل و بررسي اين دسته روايات
اين روايات با چشم‌پوشي ازنظر سند ـ که قابل اعتماد نيستند ـ داراي اشکالات متعددي هستند که بخشي از آنها عبارت‌اند از:
الف. اين روايات از نظر متن داراي اضطراب و اختلاف هستند و سهو پيامبر را به گونه‌هاي متعدد نقل کرده‌اند:
1. بعضي از اين روايات، سهو در نماز پيامبر( را در نماز ظهر (ح2 و 3)، بعضي در نماز عصر (ح5، 6 و 8) و بعضي مردد بين ظهر و عصر (ح1 و 4) ذکرنموده‌اند و در برخي ديگر، اصلاً معلوم نيست که سهو پيامبر در کدام نماز بوده است (ح7 و 9).
2. با اين‌که در ظاهر، همه اين روايات از يک واقعه خبر مي‌دهند، ولي بعضي از اين روايات فراموشي دو رکعت (ح1، 2، 4، 5 و 7)، بعضي ديگر فراموشي يک رکعت (ح 6 و 8) و برخي زياد شدن يک رکعت را در نماز (ح3 و 9) به پيامبر نسبت مي‌دهند.
3. در رواياتي آمده است: زمان تذکر به پيامبر بعد از نماز و تکيه دادن آن حضرت به چوبي افتاده در حياط مسجد بوده است (ح 1 و 2)؛ در حالي که بر اساس روايات ديگر، زمان تذکر بلافاصله پس از نماز بوده (ح3، 4، 5 و 7) و در برخي ديگر زمان تذکر بعد از ورود ايشان به منزل بوده است (ح 6، 8 و 9).
با توجه به اضطراب و اختلافي که در متن اين روايات وجود دارد، واضح است که مضمون اين روايات قابل اعتماد نخواهد بود.
ب. مضمون اين احاديث، آن است که پيامبر و مسلمانان صورت اصلي نماز را به هم زده‌اند؛ چون در رواياتي آمده است: پيامبر از جاي خود برخاست و بر روي چوبي که در حياط مسجد قرار داشت تکيه داد و از مردم سؤال کرد که سخن ذواليدين را قبول دارند يا نه. و مردم سخن او را تأييد کردند. و در روايات ديگر آمده است: پيامبر از مسجد خارج و داخل منزل خويش شد و وقتي که سهو و اشتباه ايشان گفته شد، برگشت و تتمه رکعات را ادا کردد. اين اعمال، مستلزم اعراض از قبله و به هم زدن صورت اصلي نماز است و هر عملي که صورت نماز را بر هم زند، به اجماع مسلمانان نماز را باطل مي‌کند. ۱
ج. از اين احاديث استفاده مي‌شود که در همان نمازي که پيامبر گرفتار سهو شده و ذواليدين اعتراض کرده است، ابوهريره هم حضور داشته و نماز را با پيامبر خوانده است؛ در حالي که ذواليدين همان ذوالشمالين بن عبد عمر است که در جنگ بدر، يعني پنج سال قبل از مسلمان شدن ابوهريره، به شهادت رسيده بود. پس چگونه ممکن است ابوهريره ـ که پنج سال بعد از شهادت ذواليدين مسلمان شده است ـ با حضور ذواليدين در پشت سر پيامبر نماز بخواند. ۲
دليل اين‌که ذواليدين همان ذوالشمالين است، احاديث زيادي است که در آنها به اين نکته تصريح شده است: مثلاً:
