بيرونى درباره اختلاف نظر درباره ولادت پيامبر خدا( با استناد به مآخذ پيشين، جدّى تر سخن گفته است. وى مى نويسد:
و ليس يُعرف من مولده، إلاّ أنّه ولد ليلة الاثنين فى ربيع الأوّل؛ فأمّا اليوم من الشهر، فمختلف فيه، كما اختلف فى مبعثه. ۱
سپس از قول منجّم معروف ماشاءالله مى نويسد كه حضرت، روز دوشنبه، روز خور از ماه دَى سال 41 سلطنت انوشيروان، ابتداى ساعت هفتم و در حالى كه خورشيد در وسط آسمان بوده، به دنيا آمد. بيرونى سخن اخير ماشاءالله را چنين نقد مى كند كه همه اتفاق دارند كه حضرت، شب به دنيا آمده است. بيرونى، سپس از محمّد بن جابر بتانى در كتاب كسوفات نقل كرده است كه حضرت، روز دوشنبه، بيست نيسان سال 882 اسكندرى، به دنيا آمد. سلامى هم در كتاب التاريخ، معتقد است كه آن حضرت، شب دوشنبه، دوازدهم رمضان عام الفيل، هنگام طلوع فجر به دنيا آمد. سپس بيرونى مى نويسد:
فأمّا اختلافات فى مَولده فمحتملة، لعدم من كان يضبط امثال ذلك ويحفظه. ۲
رسمي شدن يك تاريخ
در گذر تاريخ، شهرت يك مورّخ و تسلّط او بر ديگران، سبب مى شد كه يك تاريخ، ميان عامّه پذيرفته شود؛ چنان كه گاه دستگاه حكومت، با به رسميت شناختن يك تاريخ، اين كار را انجام مى داد؛ براى مثال، درباره سيزدهم رجب و تعيين رسمى آن به عنوان روز ولادت امام على(، شاه سلطان حسين اقدام كرد:
پادشاه فرمود كه ايشك آقاسى باشى همه علماى اعلام و مدرّسين و متوسّطين را اجتماع فرمودند در خانه ميرزا باقر صدرخاصه و بعد از منازعات، آقا جمال و ميرمحمّد باقر ـ سلّمهما الله ـ و قريب هشتاد نفر ترجيح دادند كه روز ولادت آن حضرت، سيزدهم رجب است و شيخ الإسلام و پسرش محمّد حسين [تبريزى] و دامادش ملاّ عبد الكريم، هفتم شعبان را روز ولادت آن حضرت گمان كردند و هر كس اعتقاد خود را نوشته، محصّل امر مزبور، به نظر اشرف رسانيد و اين مجمع در شنبه، يازدهم شهر رجب، منعقد شد و پادشاه والاجاه، ترجيح مُجمع عليه داده، سيزدهم را عيد قرار داد و شب تا صبح به طريق ساير اعياد، نوبه را فرو گوفتند و آن روز را مجلس ساختند، و قول هفتم را ـ كه از قدما و متأخّرين قايلى نداشت و مستند آن، به غير حديثى نبود ـ اعتبار ننمودند؛ چنان‌كه قول به اين كه ولادت با سعادت، در هفتم ذى حجّه است يا در چهاردهم رمضان است، نيز به غير حديثى ديگر، سندى نداشت و كسى اعتبار نكرده بود. پس هر سه قول در يك مرتبه است، لهذا ترجيح قول اوّل دادند و اين عيد از مخترعات شاه سلطان حسين بن شاه سليمان است ـ نفعه الله به فى الدارين ـ . ۳
1.. آثار الباقية، ص۴۲۳.
2.. همان، ص۴۲۴.
3.. وقايع السنين والأعوام (سيد عبدالحسين خاتون آبادى، تهران: اسلاميه، ۱۳۵۲ش) ص۵۶۲.
