آقارضي، ضمن بحث از نظريه کليني و مفيد، دليل غلبه نظريه شيخ مفيد را پيروي شيخ طوسي از او مي‌داند که سبب شد اين تاريخ در ميان شيعه رواج يافته و بخصوص در بلاد عجم انتشار يابد. وي بر اين باور است که مبناي عمل مستمر در مکه و مدينه بر اساس همان دوازدهم ربيع است. وي سپس مي‌افزايد که من رساله‌اي به فارسي در اين باره نوشته‌ام؛ موضوعي که پيش از من کسي چنين به آن نپرداخته است. من در آنجا دلايل کافي براي اثبات اين که عقيده کليني درست است، اقامه کرده‌ام. سپس خلاصه آن دلايل را آورده است. ۱ نسخه‌اي از اين رساله به شماره 16871 در کتابخانه مجلس با عنوان مولوديه موجود است.
اين رساله در اختيار ثقة‌الاسلام تبريزي نيز بوده و از آن در ايضاح الانباء نقل کرده است. آغاز آن چنين است:
بر ضمير منير أذكياء انصاف پيشه و راست طبعان درست انديشه عرض مى كند كه مولد ... .
وي در بيستم جمادي الثاني 1092ق، از تأليف آن فراغت يافته است. ۲ نسخه‌اي از اين رساله به شماره 16871 در کتاب خانه مجلس با عنوان مولوديه موجود است.
اين بحث در اوايل قرن چهاردهم هجري، بار ديگر توسط مرحوم ميرزا حسين نوري مطرح شده و او رساله ميزان السماء را در اين باره نوشت. مرحوم ثقة‌الاسلام نيز با توجه به نوشته‌هاي او ديگران، و بر اساس نقدها و مطالبي که در اين باره داشته، البته در تأييد روز هفدهم ربيع، مصمم شده است تا در اين باره رساله‌اي بنويسد که همين رساله حاضر است.
همين زمان سيد ابراهيم مدرس حسيني اصفهاني نيز رساله اي در مولد النبي( نوشت که آقابزرگ نسخه‌اي از آن را در کتابخانه شيخ الشريعه اصفهاني ديده است. وي مي‌افزايد که ميرزا محمد مهدي، پسر شيخ الشريعه در رساله‌اي که در اين باره نوشته ـ بنگريد به ادامه بحث ـ از آن نقل کرده است. ۳
در اين زمينه ميرزا محمد مهدي فرزند شيخ الشريعه اصفهاني نيز در حالي كه جوان بود، رساله اي با عنوان إعلام الأعلام بمولد سيد الأنام در تعيين تاريخ تولد پيامبر( نوشته است. اين رساله تقرير عقيده پدر او يعني شيخ الشريعه است که با گفته‌هاي ميرزاي نوري در ميزان السماء موافق نبوده است. آقابزرگ ـ که با وي محشور بوده است ـ با اشاره به اين که نسخه‌اي از لسان الخواص قزويني در اختيار شيخ الشريعه بوده، ۴ مي‌گويد که به همين دليل، مرحوم شيخ الشريعه در انجام اعمال مستحبي روز ولادت، احتياط کرده هم در دوازدهم و هم در هفدهم آن اعمال را به جاي مي‌آورد. ۵ در ميان متأخرين، مرحوم شوشتري در رساله تواريخ النبي و الال تمايل به دوازدهم ربيع الاول داشت، اما به طور عموم، در ميان شيعيان، ولادت همان روز هفدهم پذيرفته شده است. اين در حالي است که از زمان طرح بحث وحدت
1.. لسان الخواص، نسخه خطي شمارة۳۷۳۳ مجلس، برگ ۲۱۴ - ۲۱۵.
2.. الذريعة، ج۲۳، ص۲۷۶.
3.. همان، ج۲۳، ص۲۷۶.
4.. همان، ج۱۸، ص۳۰۴.
5.. همان، ج۲، ص۲۳۸.
