و ناقل قول ثاني شيخ اجلّ محمد بن محمد بن نعمان مشهور به مفيد است ـ عطّر الله مضجعه ـ که در کتاب المقنعه فرموده:
ولد بمکة يوم الجمعة السابع عشر من شهر ربيع الاوّل في عالم الفيل و صدع بالرسالة في يوم السابع و العشرين من رجب، و له يومئذ أربعون سنة. ^۱
و ساير علماي اماميه در تعيين مولد مذکور، موافق يکي از اين دو بزرگ‌اند که از اجلّ قدماي اين طايفه عليّه‌اند و اکثر متأخّرين مايل ترجيح قول اخيرند.
و همانا سبب اين ميل آن باشد که رئيس الطايفه شيخ طوسي صاحب تهذيب شرح المقنعه [= تهذيب الاحكام] در کتاب مذکور با صاحب المقنعه در اين مقام اظهار مخالفتي ننموده، بلکه در مقام ديگر از اين کتاب و در بعضي از ساير تصانيف خود، مانند مصباح ـ که مدارً عليه عمل اکثر متأخرين اين طايفه است در نوافل و ادعيه ـ روايتي نيز ـ که مشتمل است بر تفسير يوم المولد به سابع عشر ـ ذکر فرموده.
و در اين زمان، مدار عمل در حرمين شريفين ـ زادهما الله شرفاً ـ که مولد منشأ آن حضرت است، همان بر نهج قديم ايشان است که مطابق دوازدهم و موافق نقل الکافي است، و در اکثر بلاد عجم عمل به قول اخير ـ که هفدهم است ـ شايع است.
و طريقي که در استکشاف اين مطلب و استنباط حق در اين امر مختلفٌ فيه به خاطر اين حقير مي‌رسد، آن است که به استعانت بعضي از وقايع مضبوطه ازمنه ماضيه که در نقل تاريخ آن، اين دو بزرگ طايفه متفق باشند، يا در ميان اين طايفه، مشهور و مخالفي نداشته باشد، استخراج حق در ماده مختلفٌ فيها ممکن است، و از اين جهت که بي‌شبهه، متفقٌ عليه حجت است در مختلفٌ فيه، هرگاه به دلالت بعضي از اتفاقات، احد طرفين در خلافي، معين گردد و بيان آن دلالت به قواعد حسابيه غير مشکوکٌ فيها به تقرير واضح در سلک تحرير درآيد، لامحاله حاسم شبهه خلاف و حاکم ماده نزاع خواهد بود.
و از غير مسلک مذکور نيز بر اين مطلب دلايل بسيار است؛ از آن جمله اتفاق اهل سير و جمهور اهل هيئت و نجوم است که غرّه محرّم سال هجرت از طريق رؤيت هلال، روز جمعه بود؛ چنان که علامه [قطب الدين] شيرازي در تحفه [شاهي] ذکر کرده و در زيج جديد، تصريح به آن واقع شده. و اين معنا نيز از راه حسابي که بعد از اين مذکور مي‌شود، بي‌شبهه مستلزم مطلوب است، چنان که بر متأمّلْ ظاهر مي‌گردد.
و در اين وقت، چند دليل از مسلک مذکور بر تعيين قول اوّل که موافق الکافي است تحرير يافته به عرض ذوي الالباب مي‌رساند.

دليل اوّل

آن‌که اتفاق کرده‌اند صاحب الکافي و المقنعه، بلکه اتفاقي جميع امّت است که وفات حضرت خاتم النبيين ـ صلّي الله عليه و آله ـ در روز دوشنبه بوده يا از دوازدهم ماه ربيع الاوّل؛ چنان‌که در الکافي مذکور