غاليان و انديشه تحريف قرآن - صفحه 188

سيد نعمت‌الله جزايري هم در اين زمينه، مي‌نويسد:
الاخبار المستفيضة بل المتواترة، الدالة بصريحها علي وقوع التحريف في القرآن. ۱
چنان‌كه محدث نوري هم، دليل يازدهم و دوازدهم از دلايل دوازده‌گانه خود در كتاب فصل الخطاب را به صورت مبسوطي به نقل اين روايات اختصاص مي‌دهد.
روايات موسوم به تحريف، از جمله پديده‌هايي است كه كمتر از ديد محققان علوم قرآني مخفي مانده است. در ميان آسيب‌شناسي‌هاي مختلف به عمل آمده در اين حوزه، بررسي نقش غاليان از اهميت وي‍ژه‌اي برخوردار است. غاليان به عنوان فرقه‌هايي منحرف و گاهي منسوب به شيعه، همواره مشكلاتي را در تعاليم و متون شيعي ايجاد كرده‌اند. مجموعه عللي كه در اين باره مورد بحث قرار مي‌گيرند، عبارت‌اند از:
1. ناقلان فرومايه، 2. سطحي‌نگري، 3. اخباري‌گري، 4. روايات اهل‌سنت، 5. دشمني با تشيع، 6. تفسير به رأي، 7. شرايط زماني، 8. تصحيف، 9. تكرار روايت، 10. غلو.

معنا‌شناسي غلو

يكي از عوامل قابل بحث دربارة سلسله عوامل پيدايش و گسترش روايات تحريف، جريان غلو است. غلات به عنوان يكي از گروه‌هاي فعال و تأثير گذار در تاريخ شيعه، مي‌توانند در ارتباط با موضوع روايات تحريف مورد دقت واقع شوند. صرف نظر از اين‌كه اين جريان را جرياني شيعي قلمداد كنيم يا آن‌كه آنها را فرقه‌اي منتسب به شيعه بدانيم،‌ ضرورت دارد با يك بررسي سندي و محتوايي در روايات تحريف، اصل اين نقش و ميزان آن را مورد ارزيابي قرار دهيم.
انگيزة چنين احتمال تأثير از ناحيه غلات را مي‌توان در اظهار نظر بسياري از قرآن پژوهان جستجو كرد و البته از اين نكته نيز نبايد غافل بود و آن اهميت بسزاي جريان غالي‌گري در ضمن بررسي ميراث فرهنگي شيعي است. امروزه اين مطلب امري مسلم است كه غلات، همواره به عنوان دشمني داخلي، يك تهديد جدي براي شيعه محسوب مي‌شده‌اند و لذا كمتر موضوعي از شاخصه‌هاي شيعه و تشيع از آسيب آنها در امان مانده است. تحريف قرآن، نيز نظريه‌اي است كه مي‌توان ريشه‌هايي از آن را در فعاليت‌هاي غلات، جستجو كرد.
صرف‌نظر از آن‌كه غلو، به عنوان يك جريان مشخص و با حدود و ثغور معين، در فرهنگ شيعي قابل اثبات نيست و در تفسير اين كلمه و مصاديق آن، از دير‌باز، اختلافات جدي وجود داشته است، امّا اين امر مسلم است كه در تاريخ حيات شيعه، گروهي بودند كه در عقايد شيعي و باور‌هاي خود دچار نوعي افراط بوده‌اند. اين گروه داراي مميزاتي هستند كه مي‌توانند در ارتباط با روايات تحريف مورد ملاحظه قرار بگيرند.
غلات از جمله گروه‌ها و فرقه‌هايي هستند كه صاحبان كتب ملل و نحل، عقايد آنها را به تمام شيعيان نسبت داده‌اند. به نظر مي‌رسد يكي از دلايلي كه باعث شد تا عقايد و معارف شيعي در جهان، گمنام و

1.. الانوار النعمانية، ج۲، ص۳۵۷.

صفحه از 221