شخصيت، به اين وضعيت نفساني، ادراك دلخواه گفته مي‌شود كه نوعي روش سازگاري و دفاعي نزد انسان‌هاست. ۱
در مورد غلات منسوب به شيعه نيز بايد گفت كه اين گروه به دليل افراط در محبت به اين وادي افتاده‌اند؛ چراكه اين منشأ رواني ـ عاطفي در بسياري از شيعيان ساده‌دل وجود دارد و آنان را وادار به غلو درباره اهل بيت( مي‌كند و گاهي معجزات و كراماتي به آنان نسبت مي‌دهند كه واقعيت تاريخي ندارد. ۲ در برخي از روايات، حضرت سجاد(، علت غلو را دوست داشتن زياد مطرح مي‌كند. آن حضرت مي‌فرمايند:
يهوديان از بس، عزير را دوست داشتند، او را پسر خدا دانستند و مسيحيان، نيز، از شدت علاقه به حضرت عيسي( او را پسر خدا خواندند، در حالي كه عزير و مسيح از آنان برائت جستند و نيز آنان پيروان عزير و مسيح نبودند. همچنين گروهي از شيعيان، از شدت محبت به ما، ما را از حد خود فراتر بردند، در حالي كه نه آنان از ما هستد و نه ما از آنها.۳
ادعاي تحريف قرآن و حذف كلماتي چون اسامي ائمه( مي‌تواند در همين زمينه تحليل شود؛ با اين توضيح كه دوستي ائمه( موجب شده است تا عده‌اي به چنين رواياتي دامن بزنند و با وارد كردن چنين اتهام بزرگي به قرآن، به اهداف عاطفي و غير عقلايي خود برسند.
محقق عالي‌قدر سلطان الواعظين مي‌نويسد:
عده ديگري از جاعلان حديث، غلات بوده‌اند كه به نام علي( جعل حديث مي‌نمودند. به خيال فاسد خود، مقام مقدس آن حضرت را بالا بردند؛ از جمله اخبار، اين كه نقل نموده‌اند: مخالفان حضرت علي( اين قرآن را فاسد نموده‌اند و قرآن حقيقي، خدمت مولي امير المؤمنين( بوده است و بعد هم در دست ائمه طاهرين محفوظ است و از دسترس عموم مسلمانان خارج است در زمان ظهور حضرت مهدي( ظاهر مي‌گردد. ۴
2. جهل و ناآگاهي
مي‌توان به جهل و ناآگاهي مردم هم به عنوان زمينه‌اي مهم در توسعه و بسط روايات تحريف اشاره كرد؛ چنان‌كه در برخي از روايات شيعه، جهل و ناآگاهي مردم به عنوان يكي از علل غلو ذكر شده است. حضرت امام رضا( در اين مورد بياني به شرح زير دارند:
بعضي از مردم ساده‌دل، معجزات و كرامات فراواني از ائمه( مشاهده مي‌كردند و چون نمونه آنها را از مردم عادي نديده بودند، تصور مي‌كردند كه حتماً صاحب اين معجزات داراي مقامي برتر از مقام بشري است و به اين ترتيب، به خدايي ائمه يا حلول روح خدايي در آنها قايل مي‌شدند.۵
1.. روان‌شناسي شخصيت، ص۹۸.
2.. غاليان: كاوشي در جريان‌ها و برآيند‌ها، ص۴۳.
3.. رجال الكشي، ص۷۹.
4.. صد مقاله سلطاني، ص۲۸۸.
5.. بحار الانوار، ج۲۵، ص۲۷۱.
