غاليان و انديشه تحريف قرآن - صفحه 221

كه مي‌بينيم روايات مربوط به فضايل اهل بيت( با روايات تحريف، هم‌خواني زيادي دارند؛ اگر‌چه اين امر به تنهايي نمي‌تواند موجب انكار كلي نسبت به فضايل مطرح شده گردد، امّا اين نتيجه را در پي دارد كه ما در برخورد با اين‌گونه روايات، با دقت و وسواس بيشتري عمل كنيم.
نقش غاليان، بر اساس اين ديدگاه، هيچ‌گاه يك نقش مطلق تلقي نمي‌گردد. به عبارت ديگر، غاليان با همه اوصاف و انگيزه‌هايي كه براي آنان ترسيم شده است، در همان محدوده معين شده در اين تحقيق در پيدايش و گسترش روايات تحريف مؤثر بوده‌اند. اين بدان معناست كه گذشته از مشكل سندي بسياري از اين روايات نبايد به تفسيري بودن بسيار ديگري از آنها بي‌توجه بود. البته نوع تلقي از اين روايات تفسيري نيز مي‌تواند به نوعي مرتبط با عملكرد غاليان محسوب گردد. لزومي ندارد كه ايفاي نقش غاليان را فقط در پديده‌هايي چون وضع و جعل پيگيري كنيم. چه‌بسا ترويج روايات متشابهي كه به نحوي مي‌توانسته مؤيد انديشه‌هاي غاليان باشد، به همراه برداشت‌هايي نادرست، از جمله اين تأثيرات محسوب گردد. اين تأثيرات مي‌تواند تا آنجايي هم پيش رفته باشد كه بتوانيم تصرف‌هاي لفظي در متن اين روايات (مثل اضافه كردن عباراتي چون هكذا نزلت، علي خلاف ما انزل الله، نزل جبرئيل بهذه الآية هكذا) را معلول اين تأثيرات بدانيم.

كتابنامه

ـ اختيار معرفة الرجال (رجال الكشي)، محمد بن حسن طوسي، تحقيق: ميرداماد ـ محمد باقر حسيني ـ سيد مهدي رجايي، قم: مؤسسه آل البيت(، 1404ق.
ـ الاعتقادات، شيخ صدوق، تحقيق: عصام عبدالسيد، ]بي‌جا[، ]بي‌تا[.
ـ بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار، محمدباقر مجلسي، بيروت: موسسة الوفاء، دوم 1403ق.
ـ البيان في تفسير القرآن، سيد ابوالقاسم خويي، بيروت: دار الزهرا، ]بي‌تا[.
ـ پژوهشي در تاريخ حديث شيعه، مجيد معارف، ]بي‌جا[، موسسه فرهنگي هنري ضريح، دوم، 1376ش.
ـ تاريخ تشيع در ايران از آغاز تا قرن هفتم هجري، رسول جعفريان، قم: انتشارات سازمان تبليغات اسلامي، 1369ش.
ـ تاريخ شيعه و فرقه‌هاي اسلامي تا قرن چهارم هجري، محمد جواد مشكور، تهران: اشراقي، سوم، 1362ش.
ـ تاريخ اليعقوبي، احمد بن محمد بن واضح يعقوبي، بيروت، [بي‌نا]، 1960م.
ـ تهذيب الاصول، امام خميني(، بيروت: دارالفكر، ]بي‌تا[.
ـ حقايق هامه حول القرآن الكريم، سيد جعفر ‌مرتضي عاملي، قم: موسسة النشر الاسلامي ]بي‌تا[.
ـ الخصال، شيخ صدوق، تحقيق: علي‌اكبر غفاري، ]بي‌جا[، جماعة المدرسين في الحوزة العلميه، ]بي‌تا[.
ـ رجال الطوسي، محمد بن حسن طوسي، تحقيق: جواد قيومي اصفهاني، قم: مؤسسة النشر الاسلامي، 1415ق.

صفحه از 221