معناشناسی تقدیر الهی و واژه های هم بسته در قرآن و روایات تفسیری با روش ایزوتسو

چکیده :

ریشۀ "قدر" از پربسامدترین واژگان قرآنی به حساب می­آید. دست­یابی به آموزۀ مهم تقدیر، با تحلیل معناشناختی این واژه در متون اصیل اسلامی، میسّر می­شود. نسبت صرفی و هم­نشینی این واژه، کمک می­کند تا دو میدان معنایی قدرت و تقدیر الهی نمایان ­شوند. این دو از اوصاف خداوند است که در ارتباط با یکدیگر قرار دارند؛ لذا با قرار گرفتن قرآن به عنوان منبع اصلی و بهره­گیری از ثقل اصغر، روایات تفسیری، در مسیر معناشناسی این واژه گام بلندی برداشته شد. عمده منابع مورد نیاز در این­باره نیز کتب تفسیری می­باشند.

میدان­های صرفی، متعلّقاتی چون زمان وقوع، کیفیت دنیوی و اخروی بودن، ثابتات و متغیّرات و تدریجی و دفعی بودن را برای مقدّرات نمایان ساخته و نیز زمان وقوع و کیفیت دنیوی و اخروی بودن را از متعلّقات قدرت به شمار می­آورد. علاوه بر این، علم، مشیت، اراده، قضا و خلقت الهی را از لوازم تقدیر و نیز مالکیت و مشیت را از لوازم قدرت معرّفی می­کند.

کلمۀ "قَدر"، جانشین و مقابل قابل ملاحظه­ای ندارد؛ لذا با تحلیل عمیق­تر هم­نشین­ها و نسبت­های صرفی این لفظ، و بهره­مندی از برخی روایات تفسیری، لایه­های معنایی "قدر" به دست می­آید؛ به طوری که ارتباط افعال الهی در پیدایش مخلوقات را ترسیم کرده و ترتیب این­چنینی برای آن لحاظ می­کند: ۱.علم، ۲. قدرت، ۳.اراده، ۴.تقدیر، ۵.مشیت، ۶.قضا، ۷.خلقت.