نام‌ها و صفات قرآن از نگاه کتاب و سنّت - صفحه 6

ثانياً همين نسبت، نتيجه معناي لغوي و عرفي در عرف عامّ نيز خواهد بود؛ زيرا در حقيقت، معصومان( دو واژه اسم و صفت را در همان مفاهيم لغوي و عرفي آنها به کار مي‌برده‌اند و خود، جعل اصطلاح نمي‌کرده‌اند.
ثالثاً نسبت اسم به صفت در اصطلاح عرف صرفيان و نحويان، به يک معنا، عموم و خصوص من وجه و به يک معنا، تباين خواهد بود؛ زيرا اگر اسم در مقابل فعل و حرف به کار رود، صفت گاهي اسم است و گاهي جمله، و اسم نيز گاهي صفت است و گاهي غير صفت ‌‌(عموم من وجه‌‌)؛ ولي اگر اسم در مقابل صفت به کار رود، دو مفهوم متمايز و متقابل خواهند بود ‌‌(تباين‌‌).
رابعاً اين نسبت در اصطلاح متداول ميان دانشمندان علم کلام و عرفان نظري، ‌‌تباين خواهد بود (ر.ک‌ : موسوعة کشّاف اصطلاحات الفنون : ج 2 ص 1791 و ص 1078 و ج 1 ص 181 و ص 184؛ الشواهد الربوبية في المناهج السلوکية : ص 43 - 44؛ شرح الأسماء الحسني : ص 41) ؛ زيرا اسم ، کلمه‌اي است که بر ذات يا بر ذاتِ داراي معنا و وصفي دلالت مي‌کند و بر آن اطلاق و حمل مي‌گردد؛ حال آن که صفت، خود، قابل حمل بر ذات نيست، مگر به حمل ذو هو . بنا بر اين، در اصطلاح کلامي، نه هيچ صفتي اسم مي‌شود و نه هيچ اسمي صفت.

3. مبناي پژوهش و هدف آن

ما بنا نداريم که از ميان معاني و اصطلاحات متعدّد از نام و صفت، اصطلاح خاصّي را برگزينيم؛ بلکه بيشتر مي‌خواهيم با ابهام‌زدايي و تبيين برداشت‌ها و دريافت‌هاي مختلف از اصطلاحات مورد بحث و لوازم و نتايج آنها، چشم‌انداز درست و روشن مسئله را برنماييم تا با تصوير درست مسئله، راه درستِ برخورد با اين چندگانگي، روشن گردد. از اين رو، با توجّه به مقتضاي تحقيق در مجال تعدّد اصطلاحات، چند نکته را ناگفته نمي‌گذاريم:
اوّلاً به کار بردن لفظ در معناي اصطلاحي مربوط به عرف‌هاي خاصّ (مانند عرف اهل عرفان و کلام و صرف و نحو)، و جز در حوزه متعلّق به خودشان، خلاف اصل است؛ زيرا استعمال يا حمل واژگان در غير معناي لغوي يا عرفي عامّ، نيازمند وضع اصطلاح يا نصب قرينه بر معاني اصطلاحي خاصّ است.
ثانياً تا دليلي بر تعين يا قصد معناي عرفي خاصّ اقامه نشود، واژگانِ به کار رفته در علوم و فنون مختلف يا در متون کتاب و سنّت، حمل بر معاني عرفي عامّ يا معاني لغوي مي‌گردند.
ثالثاً درباره اقسام اسم و نيز ويژگي‌هاي هر يک ، بحث خواهيم کرد تا با چگونگي پيدايش چندگانگي در کاربرد آن، آشنا شويم.
رابعاً مباحث آينده، نام اصلي قرآن و نام‌هاي غالبي آن يا همان عَلَم‌هاي به غلبه را روشن خواهد ساخت تا اين نام‌ها، از ساير واژه‌هايي که از صفات قرآن شمرده مي‌شوند، جدا گردند.

صفحه از 20