عوامل و موانع موعظه‌پذیری در قرآن و روایات

چکیده :

مفهوم موعظه با تأمل در کتاب‌های لغت و معنای استعمالی به کار رفته در روایات به معنای هدایتِ پیامد محورِ بازدارنده است ولی گاه مردم از موعظه اثر نمی‌پذیرند و هدایت نمی‌شوند. مسأله اساسی این‌جاست که با وجود بی‌نقص بودن موعظه و موعظه کننده، چرا موعظه ایشان ناکارآمد می‌شود؟  با آن که ناکارآمدی موعظه به سه عنصرِ ارکان موعظه وابسته است اما هدف این پژوهش آن است که موارد تاثیر گذار در موعظه شونده را بررسی کند. یافته این پژوهش آن است که قرآن کریم از تقوی و ایمان، و روایات معصومان از واعظ درونی، عقل و زهد به عنوان عوامل پذیرش موعظه یاد کرده اند. در برابر عوامل، موانعی نیز وجود دارد که موعظه را بی‌اثر می‌کند.

این موانع عبارتند از:  قساوتِ قلب، غفلت، غرة، هوی، حب دنیا و عشق. با تحلیل و بررسی بر روی عوامل و موانع و با دست آوردن ارتباط بین آن‌ها، نتیجه حاصل بر این منوال است که پذیرش موعظه زمانی محقق می‌شود که انسان از چهار بعد دارای سلامت باشد. سلامت خاستگاه، سلامت قدرت شناخت، سلامت رغبت و سلامت عملکرد. فرد با داشتن سلامت خاستگاه طالب موعظه می‌شود و با قدرت شناخت درستی و مصداق آن را می‌شناسد و زمانی که مطابق با رغبت وی باشد بدان متمایل می‌شود و در نهایت با داشتن قدرت عملکرد بدان عمل می‌کند.