فَترت وحي يا طبيعت وحي؟ - صفحه 58

اگر آن طعنه‌زننده را امّ جميل بدانيم، اين‌گونه رفتار از چنين شخصي بعيد نيست؛ امّا قولي که طعنه‌زننده را حضرت خديجه( مي‌داند، بعيد مي‌نمايد، زيرا طريق سيوطي، طبق اذعان خودش، مُرسل است (لباب النقول: ص 231) و ارسال، از اسباب ضعف روايت است. حديثي نيز که در مصادر شيعي علي بن ابراهيم قمّي، به نقل از ابي جارود، از امام باقر( آمده (تفسير القمّي: ج 2 ص 428)، به دليل معروفيت ابي جارود به کذب و جعل، مردود است.
ضمناً چنين رفتاري، با توجّه با روح بلند حضرت خديجه و فداکاري بي‌مانندي که در دفاع از پيامبر( و اسلام از او سراغ داريم، سازگار نيست. ايشان، همواره يار و همراه پيامبر خدا در سختي‌ها بود و حتّي به قصد دلسوزي (نظر ابن حجر عسقلاني در فتح الباري: ج 3 ص 7) در صفّ دشمنان حضرت، قرار نمي‌گرفت، آن هم زماني که کافران، پيامبر( را مبغوضِ پروردگار دانسته و به بهانه انقطاع وحي، کلّيت نزول آيات قرآن را ردّ مي‌کردند.
به علاوه، طبق شواهد تاريخي و روايي، حضرت خديجه( با ايمان راسخ به حقّانيت دعوت پيامبر(، با تمام امکانات در خدمت ايشان بود و اگر هم نگراني‌هايي داشت، بدين صورت، ابراز نمي‌نمودند و هرگز نسبت ‌دادن اين‌گونه سخنان به وي ـ که حاکي از شکّ و ترديد است ـ ، شايسته نيست.

2ـ4. نتيجه‌گيري

از مجموع مطالب ياد شده درباره فترت وحي، نکات زير استنباط مي‌گردد:
1. طبق بررسي نقل‌هاي تاريخي و تفسيري، دو نظر در مورد فترت وحي، ميان نزول آيات اوّليه سوره علق تا سوره مدّثر وجود دارد: يا آيات آغازين سوره علق، در شب مبعث نازل شده و تا سه سال بعد، نزول آيات قطع گرديده است، البته با اين توضيح که پيامبر اکرم( در اين مدّت، تنها نبود؛ بلکه فرشته‌اي ديگر به نام اسرافيل، مأمور تعليم ايشان بود و نزول آيات قرآن کريم، بنا به حکمت الهي، مدّتي به تعويق افتاده بود.
طبق نظر دوم، در شب مبعث هيچ آيه‌اي نازل نشد و سوره علق، هنگام نزول قرآن (در ماه رمضان) نازل شد و از آن زمان تا نزول سوره مدّثر، جز چند روز فاصله‌اي بيش نبود که روال «طبيعت وحي» است، نه اين که بدان «فترت وحي» اطلاق شود.
2. در مورد فترت قبل از سوره ضحي، يا قول صاحب أحسن الحديث را مي‌پذيريم که موضوع آيات را کاملاً از مسئله «وحي» خارج کرده و منظور از ( ما ودّعك ربّك ( را «عدم وسع مالي» پيامبر خدا دانسته است (أحسن الحديث: ج 12 ص 258) و يا قول ديگري ـ که به نظر صحيح‌تر مي‌آيد ـ ، مبني بر اين که در جريان بيماري پيامبر( و عدم قيام و تهجّد شبانه ايشان، مشرکان به انقطاع وحي شکّ بردند؛ امّا در طي آيات اين سوره، خداوند متعال، پديده نزول وحي را به گردش

صفحه از 60