2. انواع فترت

در پي جستجو در کتب لغت، تفسير و علوم قرآن، سه نوع قطع ارتباط و حياني يافت مي‌شود، بدين ترتيب:
2ـ1. فترت قبل از ظهور پيامبر خاتم( (فترت رُسُل)؛
2ـ2. فترت در عصر حضور پيامبر خاتم( (فترت در نزول آيات قرآن کريم)؛
2ـ3. فترت در عصر جانشينان پيامبر خاتم( (فترت ائمه().
در اين مجال، به تعاريف، مصاديق و در نهايت، پذيرش يا عدم پذيرش هر نوع مي‌پردازيم؛ گرچه مقصود اصلي اين مقاله، نوع دوم است.

2ـ1. فترت رُسُل

منظور از اين نوع فترت نزد مفسّران، که مقصود آيه نوزدهم سوره مائده است، فاصله زماني ميان دو رسول از رسولان الهي است (التبيان: ج 3 ص 479؛ النهاية في غريب الحديث: ج 3 ص 408؛ مجمع البحرين: ج 3 ص 357).
راغب اصفهاني، از اين نوع فترت به «سکون حال عن مجيء الرسول»، تعبير کرده است (المفردات: ص 371).
استاد مصطفوي، درباره فترت رُسُل مي‌گويد:
زماني است که شدّت بعث و قدرت قيام رسولان الهي ضعيف شود و به مقتضاي لطف و ارشاد خداوند بر بندگانش، بعث جديدي لازم آيد (التحقيق في کلمات القرآن الکريم: ج 9 ص 17).
بر اساس نقل هارون بن سعد عجلي، امام صادق( در جريان فوت فرزندش اسماعيل و شُبهات مطرح شده در زمينه جانشيني و وصايت او، درباره فترت، چنين مي‌فرمايد:
...فترات ميان رُسُل، جايز است، چون ايشان، مبعوث به شرايع ملّت‌ها و تجديد آن، و نسخ برخي با برخي ديگرند؛ امّا وظيفه انبيا و اوصيا، چنين نيست. لذا جايز نيست ميان امام و امامي که بعد از اوست، فترت حاصل شود... . نبوّت و رسالت، سنّت است و امامت، فرضيه. سنن، قطع مي‌شوند و ترک آنها در حالاتي جايز است؛ امّا فرايض ـ که اجلّ و اعظم آنها امامت است ـ نه قطع مي‌گردند و نه زايل مي‌شوند (ر.ک: کمال‌الدين و تمام النعمة: ص 657 ـ 659).
آنچه که از مصاديق اين نوع فترت در کتب حديث نقل شده است، فواصل زماني ميان عصر حضرت ادريس( تا حضرت نوح( به مدّت چندين قرن (همان: ص 127)، حضرت نوح( تا حضرت هود( به مدّت هشتصد سال (همان: ص 135)، حضرت هود( تا حضرت صالح( (همان‌جا)، حضرت صالح( تا حضرت ابراهيم( به مدّت ششصد و سي سال (شرح اُصول الکافي: ج 2 ص 288)، حضرت يوسف( تا حضرت موسي( به مدّت چهارصد سال (کمال ‌‌الدين و تمام