2. شناسايي ويژگي‌ها
براي تبيين متغيرها، بايد ويژگي‌هاي آنها را شناخت. شناخت ويژگي‌ها به ما کمک مي‌کند که چگونگي رابطه ميان آنها را تشخيص دهيم. امّا سؤال اين است که: چگونه مي‌توان به اين ويژگي‌ها دست يافت؟
براي اين منظور، دو کار مهم بايد صورت گيرد: يکي جمع‌آوري رواياتي که ممکن است به امر تبيين، کمک کنند، و ديگري، بررسي و استخراج ويژگي‌ها و نکات مؤثّر در تبيين. بنا بر اين، بحث را با اين دو مسئله، پي مي‌گيريم:
2ـ1. جمع‌آوري روايات
براي يافتن ويژگي‌هاي روايت، بايد روايات مشابه را که در بر دارنده ويژگي‌هاي مشترک هستند، جستجو و جمع‌آوري نمود. اين، همان چيزي است که از آن با «خانواده حديث» ياد مي‌شود. البته نبايد فراموش کرد که خانواده حديث، در هر تحقيقي متناسب با همان تحقيق، شکل مي‌گيرد. براي مثال، اگر موضوع تحقيقي، بررسي روايات درباره آرزو و ياد مرگ باشد، بايد تمامي روايات مربوط به اين دو موضوع را جمع‌آوري کرد؛ امّا اگر موضوع تحقيق، تبيين دو متغير در اين دو موضوع باشد، بايد رواياتي را جمع‌آوري نمود که به همين مسئله مرتبط باشند، نه تمام روايات اين دو موضوع را. بنا بر اين، مراد از خانواده حديث، در اين جا، مجموعه احاديثي است که در تبيين حديث، تأثير دارند و مي‌توانند رابطه ميان مؤلفهها را توضيح دهند.
خانواده حديث مثال اول:
1. امام علي( مي‌فرمايد:
تعالي عندکم، و تعقبکم الحسرات فيما وهمتم به أنفسکم (الکافي: ج 5 ص 85 ح 7).
از آرزوها[ي طولاني] بپرهيزيد؛ زيرا نشاط آنچه را به شما داده شده، از ميان مي‌برد و به خاطر آن، موهبت‌هاي خدا را که نزد شماست، کوچک مي‌شمريد و حسرت خوردن در خيال‌هاي باطل را به دنبال مي‌آورد.
2. ايشان، در کلام ديگري مي‌فرمايد:
تجنّبوا المني؛ فإنّها تذهب ببهجة نعم الله عندکم، و تلزم استصغارها ليدکم، و علي قلّة الشّکر منکم (غرر الحکم: ح 7298).
از آرزوها[ي طولاني] بپرهيزيد؛ زيرا نشاط نعمت‌هاي خدا را که نزد شماست، از ميان مي‌بَرد و آنها را نزد شما کوچک مي‌سازد و شما را به کم سپاس گزاردن وا مي‌دارد.
