چند آداب زیارت که برای همه ی معصومان(ع) است.
اوّل:[۱]غسل كردن و طهارت داشتن پيش از ورود به حرم. شيخ طوسى در تهذيب الأحكام از ابراهيم بن محمّد ثقفى نقل مى كند كه: امام صادق عليه السلام هنگامى كه از غسل زيارت فارغ مى شد، اين دعا را مى خواند:
اللّهُمَّ اجعَلهُ لى نورا وطَهورا، وحِرزا وكافِيا مِن كُلِّ داءٍ وسَقَمٍ، ومِن كُلِّ آفَةٍ وعاهَةٍ، وطَهِّر بِهِ قَلبى وجَوارِحى، وعِظامى ولَحمى ودَمى، وشَعرى وبَشَرى، ومُخّى وعَصَبى، وما أقَلَّتِ الأَرضُ مِنّى، وَاجعَلهُ لى شاهِدا يَومَ القِيامَةِ، يَومَ حاجَتى وفَقرى وفاقَتى.[۲]
خدايا! آن را برايم نور و پاك كننده و نگه دارنده و كفايت كننده از هر بيمارى و ناسلامتى قرار ده، و نيز از هر آفت و آسيبى. دلم و اندامم را با آن، پاكيزه كن، و نيز استخوان، گوشت، خون، مو، پوست، مغز و عصبم را، و نيز هر چه را كه زمين از من بر دوش مى كِشد، و آن را گواه من در روز قيامت، روز نياز و نادارى و بينوايى ام، قرار ده.
دوم: ايستادن بر آستانه حرم و دعا كردن و اجازه ورود خواستن با استفاده از عباراتى كه در احاديث، آمده است. اگر احساس خشوع و رقّت در دل زائر پيدا شد، وارد شود، و گر نه، بهتر است كه درنگ كند و هر گاه چنين حالتى پيدا كرد، وارد شود ؛ زيرا مهم ترين هدف، حضور قلب است تا بتواند از رحمت نازل شده از سوى پروردگار، برخوردار گردد.
صاحب المزار الكبير از عالم شريف و بزرگوار، ابو المكارم حمزة بن على بن زُهره، نقل مى كند كه:
هنگامى كه زيارت هر يك از امامان(ع) را اراده كردى، بر درگاهش بِايست و بگو:
اللّهُمَّ إنّى قَد وَقَفتُ عَلى بابِ بَيتٍ مِن بُيوتِ نَبِيِّكَ وآلِ نَبِيِّكَ عَلَيهِ وعَلَيهِمُ السَّلامُ، وقَد مَنَعتَ الدُّخولَ إلى بُيوتِهِ إلاّ بِإِذنِ نَبِيِّكَ، فَقُلتَ: «يا أيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِىِّ إلاّ أنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ».[۳]
اللّهُمَّ إنّى أعتَقِدُ حُرمَةَ نَبِيِّكَ فى غَيبَتِهِ، كَما أعتَقِدُ فى حَضرَتِهِ، وأَعلَمُ أنَّ رُسُلَكَ وخُلَفاءَكَ أحياءٌ عِندَكَ يُرزَقونَ، يَرَونَ مَكانى فى وَقتى هذا، ويَسمَعونَ كَلامى، وأَ نَّكَ حَجَبتَ كَلامَهُم، فَإِنّى أستَأذِنُكَ يا رَبِّ أوَّلاً، وأَستَأذِنُ رَسولَكَ صَلَواتُكَ عَلَيهِ وآلِهِ ثانِيا، وأَستَأذِنُ خَليفَتَكَ الإِمامَ المُفتَرَضَ عَلَىَّ طاعَتُهُ فِى الدُّخولِ فى ساعَتى هذِهِ، وأَستَأذِنُ مَلائِكَتَكَ المُوَكَّلينَ بِهذِهِ البُقعَةِ المُبارَكَةِ المُطيعَةَ لَكَ السّامِعَةَ، السَّلامُ عَلَيكُم أيُّهَا المَلائِكَةُ المُوَكَّلونَ بِهذَا المَشهَدِ المُبارَكِ ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ.
بِإِذنِ اللّهِ وإذنِ رَسولِهِ وإذنِ خُلَفائِهِ، وإذنِ هذَا الإِمامِ، وبِإِذنِكُم صَلَواتُ اللّهِ عَلَيكُم أجمَعينَ، أدخُلُ هذَا البَيتَ مُتَقَرِّبا إلَى اللّهِ بِاللّهِ ورَسولِهِ مُحَمَّدٍ وآلِهِ الطّاهِرينَ، فَكونوا مَلائِكَةَ اللّهِ أعوانى، وكونوا أنصارى، حَتّى أدخُلَ هذَا البَيتَ وأَدعُوَ اللّهَ بِفُنونِ الدَّعَواتِ، وأَعتَرِفَ للّهِ بِالعُبودِيَّةِ، ولِهذَا الإِمامِ ولاِبائِهِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِم بِالطّاعَةِ.
سپس هنگام ورود، پاى راست را مقدّم بدار، و صد مرتبه تكبير(اللّه اكبر) بگو و در برابر ضريح بايست....[۴]
سوم: اين كه هنگام وارد شدن، پاى راستش را پيش بگذارد و هر گاه خواست خارج شود، با پاى چپ بيرون بيايد.
چهارم: در صورت امكان و عدم مزاحمت براى ديگران، در كنار ضريح بِايستد، و در غير اين صورت، هر چه نزديك تر باشد، بهتر است.[۵]
پنجم: در حال زيارت، رو به زيارت شونده و پشت به قبله بِايستد، و از خداوند متعال، به حقّ خودش و به حقّ صاحب آن قبر، بخواهد كه او را شايسته بهره مندى از شفاعت، قرار دهد، و در دعا پافشارى و اصرار نمايد. سپس به طرف بالاى سر قبر بيايد و رو به قبله كند و دعا نمايد.
ششم: زيارت كردن به روشى كه در روايات اهل بيت(ع) سفارش شده است وپرهيز از اقدامات سليقه اى به ويژه كارهايى كه موجب وهن مذهب است.
هفتم: حضور قلب در حدّ توان، در تمام مراحل زيارت، و نيز توبه از گناه و درخواست آمرزش و دور ماندن از گناه.
هشتم: خواندن دو ركعت نماز، پس از زيارت. اگر زائر قبر پيامبر صلى الله عليه و آله است، در روضه نبوى نماز بخواند و اگر زائر يكى از امامان(ع) است، در بالاى سر بخواند. اگر دو ركعت نماز را در مسجد زيارتگاه هم بخواند، جايز است.[۶]
نهم: دعا كردن پس از نماز زيارت، با دعاهاى سفارش شده، و آنچه به مصلحت دين و دنياى خود و درخواست كنندگان دعا، و عموم جامعه اسلامى است.
دهم: تلاوت آياتى از قرآن در كنار ضريح و اهداى آن به زيارت شونده.
يازدهم: هر گاه زائر، پس از زيارت، به اقامتگاهش باز گشت، مستحب است تا هنگامى كه در آن شهر است، به زيارت برود و به همان يك زيارت، بسنده نكند و وقتى كه زمان بازگشت به وطنش فرا رسيد، با دعاهاى سفارش شده توسّط اهل بيت(ع)، دعا كند و وداع گويد. نيز از خدا بخواهد كه بار ديگر براى زيارت، باز گردد.
دوازدهم: وقتى زيارت انجام شد، براى بزرگداشت حرمت حرم و حفظ شدّت اشتياق، با شتاب، از محل، خارج شود.
سيزدهم: روايت شده كه زائر، به پشت، حركت كند تا دور شود و از ديده ها پنهان گردد[۷].[۸]
[۱]. اين مطلب ، اقتباسى است از كتاب الدروس ج ۲ ص ۲۵ ، نوشته شهيد اوّل (م ۷۵۱ ق) به همراهافزوده هايى از ما . نيز ، ر . ك : دانش نامه امام حسين عليه السلامج ۱۰ ص ۴۳۲ (مُهم ترين آداب زيارت امام حسين عليه السلام) .
[۲]. تهذيب الأحكام : ج ۶ ص ۵۴ ح ۱۳۰ ، بحار الأنوار : ج ۱۰۱ ص ۱۴۶ ح ۲۹ .
[۴]. المزار الكبير : ص ۵۵۵ ح ۱ و ص ۵۴ ح ۱ ، بحار الأنوار : ج ۱۰۲ ص ۱۴۵ .
[۵]. ر . ك : ص ۴۹ (باب سوم / زيارت دوم : فرحة الغرى) و ص ۵۲ (زيارت چهارم : المزار الكبير) . نيز : ر.ك : الكافى : ج ۴ ص ۵۵۱ ح ۲ .
[۶]. از ديرباز ، چنين بوده كه بخشى از فضاى پيرامون مرقد مطهّر را به عنوان مسجد مى ساخته اند . منظور ازمسجد زيارتگاه ، همين بخش از حرم است كه همه احكام و ويژگى هاى مسجد را دارد .
[۷]. ر . ك : ص ۴۹ (فصل يكم / باب سوم / زيارت دوم : فرحة الغرى) و ص ۲۱۹ (فصل سوم / باب سوم /زيارت دوم : مصباح المتهجّد) و ص ۳۷۷ (فصل چهارم / باب پنجم / وداع كاظمين : مصباح الزائر) و ... .
[۸]. ر . ك : الدروس : ج ۱ ص ۴۳۸ ـ ۴۳۶ .
