درباره بُعد ادبي شخصيت وي نيز بايد گفت: با اين‌که قرن چهارم و پنجم هجري، عصر طلايي ادبيات و شعر عربي شناخته شده است، شعر او و برادرش سيد رضي، در اتقان و زيبايي، گوي سبقت را از همگان ربوده است و از نظر لفظ و معني، مقامي بس بلند را دارا است (شخصيت ادبي سيدمرتضي: پيشگفتار).
شخصيت او از بُعد کلامي نيز، مشهور عام و خاص است؛ پاسخ وي به مناقضه‌ها و انتقادات قاضي عبدالجبار معتزلي، به بخش امامتِ المغني في ابواب التوحيد و العدل، و ديگر آثار كلامي او، نشانگر قدرت و تسلّط وي در اين علم است.

آثار

او، صاحب تأليفات و آثار متعدّد، در تمام شاخه‌هايي است که از آنها نامي به ميان آمد و اين نيز، گوياي قدر و منزلت علمي و تبحّر او در علوم مختلف است.
شيخ طوسي در فهرست، و نجاشي در رجال خود، و ابن شهر آشوب مازندراني در معالم العلماء، و علامه حلي در خلاصة الأقوال، به نقل تعدادي از کتب وي پرداخته‌اند (رجال نجاشي: ص271؛ الفهرست: ص164؛ معالم العلماء: ص69؛ خلاصة الأقوال في معرفة الرجال: ص179). صاحب الذريعة، تعداد کتب او را پنجاه کتاب مي‌داند ( الذريعة الي تصانيف الشيعة: ج2 ص 119 و 392).
اين رقم، در اعيان الشيعه ( اعيان الشيعة: ج12 ص282 ـ 281) و ريحانة الادب (ريحانة الادب: ج4 ص185)، به ترتيب، بيش از هشتاد، و هفتاد و دو کتاب است. عنوان برخي از اين کتب، عبارت است از: 1ـ الذريعة في الأصول، 2ـ غرر الفوائد و درر القلائد (امالي سيد مرتضي)، 3ـ جمل العلم و العمل في الفقه، 4ـ الشافي في الامامة، 5ـ الذخيرة في علم الکلام، 6ـ تنزيه الانبياء، 7ـ الرسائل، 8ـ المقنع في الغيبة، 9ـ الانتصار و ...

وضعيت مالي و موقعيت اجتماعي سيد مرتضي

او، نقابت علويان را پس از وفات برادرش، سيد رضي، تا پايان عمر بر عهده داشت، که حدود 30 سال مي‌شود. وي، اميرالحاج و قاضي مظالم نيز بوده است (شخصيت ادبي سيد مرتضي: ص82).
مسئووليت نقابت و سرپرستي علويان، خود، برايش مناسباتي را با افراد و حاکمان موجب مي‌شد، که از اين شخصيت علمي، شخصيتي با نفوذ زياد اجتماعي و سياسي نيز مي‌سازد.
از يحيي بن سعيد علوي زيدي نقل شده است که:
از املاک سيد، سالانه بيست و چهار هزار دينار به او مي‌رسيد (معجم الادباء: ج5 ص177).
قاضي تنوخي نيز مي‌گويد:
سيد مرتضي، املاک بي حساب بر جاي گذاشت. تعداد روستاها، آبادي‌ها و املاک او، به