يک قطره و اين همه بلا
و در تصويري ديگر، شاهد اين صحنه تکان دهندهايم:
اگر قطرهاي از زقوم جهنم را در دنيا بچکانند، زندگي را بر مردم دنيا تباه خواهد کرد. پس چگونه خواهد بود حال کسي که غذايي جز آن نخواهد داشت. ۱
نوشيدني تنفّر آميز
و در صحنهاي ديگر، نوشيدني دوزخيان يا همان «غسّاق»، که يچزي جز همان چرک و خون زخمهاي بدنشان نيست، اينگونه توصيف گرديده:
اگر دلوي از غسّاق (آشاميدني دوزخ) را در دنيا بريزند، اهل دنيا را متعفن خواهد ساخت. ۲
گرز رعب آور
در صحنهاي شگفت، گرزي که با آن بر سر و صورت دوزخيان ميزنند، اينگونه رعب آور توصيف شده:
اگر گرز آهني جهنم را در زمين گذارند و همه جهانيان جمع شوند (تا آنرا حرکت دهند)، نخواهند توانست آن را از زمين بردارند. و اگر آن گرزهاي آهنين را آنگونه که به اهل
خشمي خرد کننده
و در تابلويي زنده و شگفت، شاهد آن هستيم که جهنم همچون موجود زندهاي به نمايش درآمده که اجزاي آن به جان يکديگر افتادهاند و هر يک تلاش دارند تا رقيب خود را خرد و متلاشي سازند. به اين تصوير بديع بنگريد:
هنگامي که جهنم را بر انسانها عرضه ميدارند، همچون سرابي بهنظر ميرسد که هر پاره آن ميخواهد ديگري را خرد نمايد. ۳
1.. «و لو أن قطرة من الزقوم قطرت في الارض، لا فسدت علي أهل الدنيا معيشتهم، فکيف بمن ليس له طعام غيره» (سنن إبن ماجه: ج ۲ ص ۱۴۴۶ ؛ سنن الترمذي: ج ۴ ص ۱۰۷ ؛ الجامع الصغير: ج ۲ ص ۴۲۷ ؛ کنز العمال: ج ۱۴ ص ۵۲۳ ؛ نهج الفصاحة: ح ۲۳۰۸).
2.. «لو أنّ دلواً من غساق يهراق في الدنيا لانتن أهل الدنيا» (مسند أحمد بن حنبل: ج ۳ ص ۲۸ ؛ سنن الترمذي: ج ۴ ص ۱۰۷ ؛ المستدرک الحاکم:ج ۴ ص ۶۰۲ ؛ کنز العمال: ج ۱۴ ص ۵۲۳).
3.. «تعرض للناس جهنم کأنّها سراب يحطم بعضها بعضاً» (صحيح البخاري: ج ۵ ص ۱۷۹ ؛ صحيح مسلم: ج ۱ ص ۱۱۵ ؛ المستدرک الحاکم: ج ۴ ص ۵۸۲ ؛ کنز العمال: ج ۴ ص ۴۴۰).