آبي گداخته
در تصويري ديگر، شاهد اين صحنه دهشت انگيز هستيم:
بر سر دوزخيان آبي سوزان و جوشان ميريزند، چنانکه در درونشان نفوذ ميکند و به تهيگاهشان راه مييابد و هر چه در آن است را هم ذوب ميکند، تا آنکه از پاهايشان بيرون ميريزد. و اين همان «صَهر» ۱ (و ذوب نمودن است که خداوند در قرآن از آن ياد نموده ۲ ) است. سپس بار ديگر به حالت سابق خود باز ميگردند. ۳
اگر دوزخيان اميد داشتند که با اين عذاب دردناک عمرشان خاتمه پذيرفته و به هلاکت ابدي ميرسيدند، شايد تحمل اين همه درد و رنج را به جان پذيرا ميشدند، اما چه سود که پس از هر مرحله، بار ديگر به وضعيت سابق باز ميگردند و آماده مرحله ديگري ميشوند، و اين خود عذابي مضاعف براي آنان به ارمغان ميآورد.
عذابي شگفت براي برخي ظاهرسازان
و در تصويري شگفت، صحنه عذاب برخي آمران دروغين به معروف و ناهيان از منکر، چنين به نمايش در آمده:
روز قيامت، مردي را ميآورند و در دوزخ ميافکنند و رودههايش از شکمش بيرون ميريزد، و در جهنم، مانند خر آسياب ميچرخد.
دوزخيان به دورش جمع ميشوند و ميپرسند: فلاني! چگونه تو را در اين حال ميبينيم؟ آيا تو خود امر به معروف و نهي از منکر نميکردي؟ پاسخ ميدهد: آري، به کارهاي خوب فرمان دادم، اما خود به آن عمل نميکردم، و از زشتيها نهي ميکردم، ليکن خودم مرتکب آن ميشدم. ۴
به جز مورد ياد شده، به صحنههاي عذاب افراد گوناگوني همچون متکبّران، پيشوايان جور، زنان بيپوشش و بيپروا، عالمان بي عمل و مانند آنها ميتوان اشاره نمود، که نکته قابل تأمل درباره نوع
1.. «صهر» در لغت به معني آب کردن و مانند آن است، و نيز به هر يچزي که با تابش آفتاب، داغ و دگرگون شود، اطلاق ميگردد.
2.. خداوند در سوره حج، آيه ۱۹ و ۲۰ ميفرمايد: ( يُصَبُّ مِن فَوْقِ رُؤُوسِهِمُ الْحَمِيمُ يُصْهَرُ بِهِ مَا فِي بُطُونِهِمْ وَالْجُلُودُ ؛ مايع سوزان و جوشان بر سر آنها فرو ميريزند، (آنچنانکه) هم درونشان را ذوب ميکند و هم برونشان را. (
3.. «إن الحميم ليصب علي رئوسهم فيفذ الحميم حتي يخلص الي جوفه فيسلت ما في جوفه حتي يمرق من قدميه و هو الصهر ثم يعاد کما کان» (مسند إبن حنبل: ج ۲ ص ۳۷۴؛ سنن الترمذي: ج ۴ ص ۱۰۶؛ المستدرک الحاکم: ج ۲ ص ۳۸۷؛ کنز العمال: ج ۱۴ ص ۵۲۹).
4.. «يؤتي بالرجل يوم القيامة فيلقي في النار، فتندلق اقتاب بطنه فيدور بها کما يدور الحمار في الرحي، فيجتمع اليه أهل النار فيقولون: يا فلان ما لک؟ ألم تکن بالمعروف و تنهي عن المنکر.؟ فيقول: بلي، کنت آمر بالمعروف و لا آتيه و انهي عن المنکر و آتيه» (صحيح البخاري: ج ۴ ص ۹۰ ؛ صحيح مسلم: ج ۸ ص ۲۲۴ ؛ مسند أحمد بن حنبل: ج ۵ ص ۲۰۵ ؛ کنز العمال: ج ۶ ص ۴۱).