مجلّة دار الحديث الحسنية - صفحه 177

عنوان: الضيحة، به قلم ابو جعفر احمد بن نصر الداوودي ۱ که مغربي الأصل و مالکي‌مذهب بوده و شرحي نيز بر الموطأ مالک به نام النامي دارد.
نويسنده، در ادامه از شيخ محمّد سالم المجلسي و کتابش النهر الجاري في شرح صحيح البخاري نام مي‌برد و با ذکر 44 عنوان از شروحي که اهالي مغرب بر صحيح البخاري نگاشته‌اند، مقاله خويش را به پايان مي‌برد.
مقاله دوم آقاي کتّاني، «إفتتاحيات البخاري وختماته» (ش 4، ص 15 ـ 46) نام دارد و در مورد کتاب‌هايي است که با عنوان «افتتاحيات» و نيز «ختامات» درباره صحيح البخاري، توسّط مغربيان به نگارش درآمده‌اند. نوشتن کتاب‌هايي با اين عنوان، از ابتکارات مغربيان و تنها از آنِ صحيح البخاري است. نويسنده، در ادامه به ذکر عناصر اصلي تشکيل‌دهنده «افتتاحيات» پرداخته و از ده مورد آنها نام مي‌برد.
در بخش دوم مقاله، «ختامات» بخاري مورد بررسي قرار گرفته است. ختامات، جمع «ختمة» و همان مجالس پاياني سلسله درس‌هايي است که دانشيانِ حديث، در آنها به املاي حديث مي‌پرداخته‌اند. اين مقاله با ذکر هفده مورد از مشهورترين ختامات صحيح البخاري، به پايان مي‌رسد.
کتّاني، در مقاله «منهج الإمام البخاري في علم الحديث» (ش 3 ص 123 ـ 142)، بر آن است تا از ره‌گذر بررسي کتاب و نيز برخي نقل قول‌هاي بخاري، شيوه او را مورد کندوکاو قرار دهد. نويسنده، مدّعي است که بخاري، تنها از شيوخي اخذ حديث مي‌کرده که ثقه بوده‌اند و در مورد ساير راويان نيز دقّت مي‌نموده که آن فرد، نزد خود بخاري و ديگران، ثقه باشد. نويسنده، همچنين نقل احاديث واحد با سند عالي و نيز سند نازل توسّط بخاري را هدفمند و او را به جهت مکان و زمان نگارش کتابش، از ديگران، متمايز مي‌داند و در ادامه، جرح و تعديل راويان، توسّط بخاري را مبينت بر تقواي وي مي‌داند و با توجّه به شرح حال بخاري، ادّعا مي‌کند که اگر کسي بگويد: «إنّ فقه البخاري في تراجمه»، ناصواب نگفته است؛ چرا که بخاري، آنها را از آيات و احاديث، برداشت نموده و در قالب جملات، تعبيه کرده است. بنا به نظر کتّاني، تکرار و تقطيع حديث، يکي ديگر از نوآوري‌هاي بخاري است که هر کدام، به دليلي خاص، صورت گرفته است. اين مقاله، با تأکيد بر برتري شيوه بخاري در ميان مسلمانان و حتّي اروپاييان به پايان مي‌رسد.
آخرين مقاله دکتر کتّاني، «ثلاثيات الإمام البخاري» (ش 5 ص 33 ـ 54) است. در ابتدا، نگارنده به تبيين جايگاه «سند» در علم حديث مي‌پردازد و سپس، «ثلاثيات» را تعريف مي‌نمايد. نگارنده، همچنين اختلاف موجود در مورد شمارش ثلاثيات صحيح البخاري را گزارش کرده و اين

1.. در معجم المؤلّفين (ج ۱ ص ۳۱۹) آمده: «أحمد بن نصر الله بن أحمد (۷۶۵ ـ ۸۴۴ ق) ... . محدّثٌ فقيهٌ، ولد ببغداد ... و توفّي بالقاهرة ... من مصنّفاته: حواش علي تنقيح الزرکشي في الحديث و فروع ابن مفلح .. ».

صفحه از 176