درآمدي برغيبت‌نگاري(بررسي کتاب‌هاي غيبت تا قرن پنجم هجري) - صفحه 104

امّا دو نفر ديگر، کساني هستند که معاصر يکديگرند و يکي از آن دو واقفي است و عبيد الله بن احمد نهيک، از هر دو نفر، روايت کرده است. متّحد بودن يک شاگرد براي دو استادِ همنام، سبب شده تا علاّمه حلّي در خلاصة الأقوال، اين دو نفر را يکي بپندارد، حال آن که راوي مشترک داشتن آنها، دليل بر اتّحاد آنها نيست. (همان: ج 1 ص 204 ش 102).
نجاشي، اين دو نفر را در دو مدخل جداگانه، ياد کرده است و آن را که واقفي است، با پسوند «اسدي» از ديگري متمايز ساخت است. به دو نقل نجاشي توجّه کنيد:
الف. إبراهيم بن صالح الأنماطي يکنّي بأبي إسحاق، کوفي، ثقة، لا بأس به، قال لي أبو العباس أحمد بن علي بن نوح: انقرضت کتبه فليس أعرف منها إلاّ کتاب الغيبة (رجال النجاشي: ص 15 ش13).
ب. إبراهيم بن صالح الأنماطي الأسدي، ثقة روي عن أبي الحسن وقف. له کتاب يرويه (همان: ص 24 ش 37).
از سوي ديگر، نجاشي و برقي (رجال البرقي: ص 51)، هر دو، اَنماطي اسدي را در شمار ياران امام کاظم( مي‌دانند و اين با آنچه در رجال الطوسي آمده، منافات دارد؛ چرا که شيخ طوسي، إبراهيم بن صالح انماطي را در شمار ياران امام رضا( مي‌آورد. از مجموع اين قرائن، آية الله خويي به اين نتيجه رسيده که اين نام، بين دو تن که هم‌عصر بوده‌اند، مشترک است و آن که نويسنده کتاب الغيبة است، در شمارِ ياران امام رضا( و اماميه است و آن ديگري، واقفي است (معجم رجال الحديث: ج 1 ص 204 ش 102) .
4. علي بن الحسن بن فضّال. وي فَطَحي‌مذهب و از اصحاب امام هادي و امام عسکري( بوده است (رجال الطوسي: ص 389 و 400). وي ساکن کوفه و وي حديث‌شناسي فقيه و از عالمان سرشناس آن ديار بوده است (رجال النجاشي: ص 257 ش 676). او را افقه و افضلِ علماي اماميه در کوفه گفته‌اند (رجال الکشّي: ص 530).
رجال‌نويسان مشهور، او را توثيق کرده‌اند و معمولاً بر روايات او اعتماد نموده‌اند (خلاصة الأقوال: ص 93). ابن فضّال، کتاب‌هاي بسياري نوشته است که البتّه بعضي از آنها برگرفته از اعتقاد مکتبي اوست؛ مانند: کتاب إثبات الإمامة‌ي عبد الله. از سوي ديگر، بايد دانست که فَطَحي‌ها هر چند قائل به امامت عبد الله بن جعفر پس از امام صادق( و پيش از امام کاظم( هستند؛ امّا در امامت امام مهدي( هيچ ترديدي ندارند. علي بن الحسن، آثاري با عناوين الملاحم و الغيبة (رجال النجاشي: ص 270 ش 708) در اثبات غيبت امام زمان( تأليف کرده است.
گفينت است که رواياتي منسوب به امام زمان( عليه خاندان نبي فضّال موجود است که آية الله خويي، سند اين گونه روايات را مخدوش و ضعيف مي‌داند (معجم رجال الحديث: ج 1 ص 67).
5. علي بن مهزيار اهوازي. وي از راويان امام رضا و امام جواد( و وکيل امام جواد و امام هادي( بوده است. پدر او مهزيار (و گفته شده که خود او) در ابتدا مسيحي بوده و سپس، مسلمان

صفحه از 121