آداب و قواعد مناظره در روایات

چکیده :

این پایان‌نامه تلاش کرده است تا آداب و قواعد مناظره را بر مبنای روایات ائمه معصوم(ع) ارائه کند. نگارنده در چکیده این پایان‌نامه می‌نویسد:
«دین مبین اسلام همواره به عنوان تفکر زنده و پویا شناخته شده و به علت دارا بودن پایه‌های استوار و منطق، از مصاف و تعامل با افکار و عقاید متفاوت و یا حتی متضاد، ابایی ندارد. مناظره و احتجاج یکی از بهترین راه‌های تعامل بین ادیان و مکاتب است که اگر درست و اصولی انجام گیرد، می‌توان امیدوار بود که از رهگذر آن، به سرمنزل هدایت و سعادت رهنمون شد. معصومان(ع) به علت عصمت ذاتی از هرگونه خطا و اشتباه مبری بوده و مناظرات ایشان نیز به عنوان بهترین نمونه در این زمینه مطرح است. از آنجا که درونمایه شبهات در طول تاریخ ثابت و حداقل دارای کمترین تغییر است، بررسی شبهات و سوالات از صدر اسلام و مناظرات معصومان(ع) در این زمینه، از نظر قالب و محتوا بسیار کارگشا و مفید می‌باشد. در این پایان نامه سعی شده است، به روش توصیفی-تحلیلی، آداب مناظره از برخورد و نحوه رفتار اولیای دین(ع) با مخاطبان و از قواعد مناظره، و نیز بررسی عدم مغالطه در مناظره پرداخته شود. مناظره علاوه براینکه باید دارای محتوای عقلانی و منطقی باشد، باید در قالب زیبا و مناسب نیز ارائه گردد. رعایت اخلاق و سلوک معصومان(ع) باعث نرمی قلوب و افزایش تأثیرگذاری بر مخاطب می‌گردد و از عداوت و لجاجت وی می‌کاهد. همچنین نباید در مناظره مغالطه و سفسطه وجود داشته باشد و استفاده از این دو در اثبات حق و حقیقت نیز مورد تأیید معصومان(ع) نبوده است. ایشان(ع) در مواجهه با مغالطه، ابتدا وقوع آن را هشدار داده و با استفاده از روش‌های متفاوت به تبیین مسئله و هدایت مخاطب می‌پرداختند».
در بخشی از این پایان‌نامه، «برخورد طبیب‌گونه با مشرکان»، «عدم پاسخ به توهین‌ها»، «خطاب طرف مقابل با نیکوترین عبارات و رعایت ادب»، «آرامش»، «تواضع»، «نفی  تحقیر»، «اجتناب از توهین و دشنام»، «احترام به مقدسات طرف مقابل»، «توجه به زمان و مکان»، «محسوس نمودن امور معقول» «سوال برای هدایت؛ اجتناب از لجاجت» و «اولویت مناظره» به عنوان اخلاق مناظره در روایات معصومین(ع) ذکر شده است. در ادامه بخش اخلاق مناظره در روایات معصومین که بخشی از این پایان‌نامه است منعکس می‌شود.