به نظر عبداللّه بن عباس، هر مؤمن و كافرى بر اساس طبيعت و سرشت خود، عمل مى كند و خدا داناتر است كه كدام يك از دو گروه، بر جاده هدايت و كدام بر طريق ضلالت است. ^۱
فخر رازى مى گويد: خردمندان در تفاوت و با برابرى ماهيّت نفوس ناطقه بشرى، اختلاف دارند.آنان كه به تفاوت ماهوى معتقدند، اختلاف عملكردها را در تفاوت گوهر هر فرد ناشى مى دانند؛ اما كسانى كه نفوس بشرى را برابر مى شناسند، تفاوت اعمال و رفتارها را مزاج مى دانند.
فخر رازى قول نخست را مى پذيرد و شواهدى بر آن مى آورد و مى گويد: هر انسانى برابر گوهر و ذات خود و به مقتضاى طبيعتش عمل مى كند. اگر جان كسى روشن، نيكو، پاكيزه و والا باشد، كارهاى با فضيلت از او سر مى زند و اگر جانى و تيره، و پست و خبيث باشد، اعمال زشت از او صادر مى شود. ^۲
علامه طباطبايى در اين زمينه بحثى طولانى دارد و از جنبه هاى لغوى، كلامى، فلسفى، علمى و روايى به اين مسئله پرداخته است.
خلاصه مطالب وى اين است كه: شاكله به معناى سجيّه و طبيعت است كه هر انسانى به اقتضاى آن عمل مى كند. اين كلمه به معناى طريقه و مذهب هم آمده است. كار هر كس، بر شاكله او است؛ به اين معنا كه كاركرد او با طبيعت و سرشت او متناسب است و اگر عمل را كالبدى فرض كنيم، شاكله، روح سارى در آن است. از ديدگاه علمى و تجربى هم ثابت شده است كه ميان خصال و احوال نفسانى و عملكرد انسانى ارتباط وجود دارد؛ مثلاً كار انسان شجاع با عمل فرد ترسو در رويارويى با يك صحنه هولناك برابر نيست و عمل