پيشينه عرض دين و حديث - صفحه 213

معرفت نيز در كتاب و سنت اشاره شده است و آن عبارت از: 1. عقل 2. تفكر در آفاق و انفس، 3. رجوع به كتاب و سنت، 4. استفاده از كشف و شهود است. ۱
جناب عبدالعظيم حسنى در بيان صفات جمال و صفات فعل تنها چند وصف معدود را يادآور شده است كه يكى از آنها ربوبيت است: «رب كلّ شيء».
مى توان گفت: آن جناب در بيان هر فقره از اعتقادات خود به عقايد گروهى از منحرفين اشاره داشته و اعتقاد خود را از آنان جدا مى كند؛ مثلاً در بحث تعطيل و تشبيه خود را از عامه سنيان جدا ساخته است، ولى در ذكر وصف ربوبيت، راه خود را از صف غاليانى كه ادعاى تشيع داشتند و ربوبيت را به ائمه عليهم السلام نسبت مى دادند، متمايز مى سازد. اين عده، ائمه را صاحب اختيار و مدبر نظام هستى مى شمردند و اعتقاد داشتند خداوند تبارك و تعالى، جهان را خلق كرد و اختيار جهان را به ائمه عليهم السلامداد تا آنان جهان را تدبير كنند و آنان صاحب اختيار جهان خلقت هستند.
مناسب است در اينجا به نكته اى اشاره كنيم و آن فهم اشتباه معناى «ربّ» در بسيارى از متون و تعابير است. در زبان فارسى معمولاً در ترجمه كلمه ربّ از لفظ پروردگار استفاده مى شود كه به پرورش و تربيت اشاره دارد. در متون عربى نيز اين اشكال به چشم مى خورد؛ حتّى راغب اصفهانى در كتاب مفردات خود ربّ را اين گونه معنا كرده است ۲ : معناى صحيح رب، صاحب اختيار بودن است كه در بسيارى از موارد به تربيت شى ء زيردست خود نيز مى پردازد. رب در مقابل عبد است كه از خود هيچ اختيارى ندارد».

1.تفصيل بيشتر اين مطالب را مى توان در كتاب ارزشمند آية اللّه جعفر سبحانى با نام الالهيات على هدى الكتاب و السنّة و العقل، ج اول، ص ۸۰ ـ ۱۰۰ آمده است.

2.رب از ريشه رب ب است و مربى (پرورش دهنده و پروردگار) از ريشه ربو است و اين دو با هم ارتباطى ندارند. مثلاً در سوره قريش آمده است: «فليعبدوا ربّ هذا البيت» آيا بيت اللّه نيز احتياج به پرورش دارند كه در اكثر ترجمه هاى قرآن آمده است: پروردگار اين خانه را بپرستيد؟

صفحه از 244