پيشينه عرض دين و حديث - صفحه 222

اگر به توهم خود پى مى برد، آن را رها مى كرد؛ سوم، كسى كه امر پيامبر صلى الله عليه و آله را شنيده، ولى از نهى بعد از آن باخبر نشده و يا نهى را شنيده و از امر بى خبر است. بنابراين منسوخ را به ياد سپرده و ناسخ را ياد نگرفته است. اگر مى دانست كه آنچه در دست او است، حديث منسوخ است، آن را رها مى كرد و اگر مسلمانان نيز مى دانستند كه شنيده او منسوخ شده است، آن متن را رها مى كردند؛ چهارم، آخرين گروه كسى است كه بر پيامبر دروغ نمى بندد و آنچه را شنيده است نيز فراموش نكرده و بدون كم و كاست نقل مى كند. ناسخ را از منسوخ مى شناسد و به ناسخ عمل مى كند. ۱
روايات عموم اصحاب پيامبر، مى توانست به يكى از سه مشكل نخست دچار شود. از اين روى بود كه در زمانهاى بعد، افراد خاص و محقق و حديث پژوه به عرصه آمدند و با عرضه اين روايات بر امامان اشكالات پيش گفته را برطرف مى كردند.
4. نياز به درايت در حديث: فهم و درايت و حديث، نياز اصلى فقيهان و ژرف نگران وادى معارف است. اين موضوع سفارش ائمه نيز بوده است كه: «عليكم بالدرايات لا بالروايات». ۲ اين مهم وابسته به علوم مختلفى همچون: غريب الحديث و اسباب ورود حديث و بيش از همه نور و بصيرتى الهى است كه فهم برتر و دقيق تر را موجب مى شود.
طبيعى است كه سالك اين طريق رو به سوى اولياء الهى نمايد تا او را دست گيرند و پله پله به سر منزل مقصود رسانند. بدين سبب رجوع به خبرگان در اين علم، از گذشته تا اكنون، سيره مستمر تمامى رهروان بوده است. رجوع به معصومان و عرضه

1.گزارشى اجمالى از سخنان امام على عليه السلام در پاسخ سليم بن قيس. تفصيل اين متن را در كافى، ج ۱، ص ۶۳ مى يابيد.

2.كنزالفوائد، ص ۱۹۴.

صفحه از 244