احاديث تفسيرى

تفسير را از ريشه فسر گرفته اند كه به معانى هويدا كردن معنا، ^۱ بيان و توضيح، ^۲ و كشف مدلول يك لفظ با لفظى ديگر است. ^۳ اين واژه در اصطلاح، كشف معانى آيات و الفاظ قرآن است. ^۴ علمى است كه از احوال قرآن و معانى واژه هاى آن و احكام مفردات و هيئت عبارت و معناهايى كه در هريك از حالتهاى ياد شده به دست مى آيد، بحث مى كند. ^۵
براى تفسير آيات قرآن كريم و كشف معانى آن، در درجه نخست، شخص پيامبر صلى الله عليه و آله موظف بود كه علاوه بر دريافت وحى و ابلاغ آن به مردم، به تبيين و توضيح آن نيز بپردازد. اين مأموريت را خداوند به صراحت در كلامش آورده است: «وَ اَنزَلنا اِلَيكَ الذِّكرَ لِتُبيِنَّ لِلنّاسِ بِما نُزِّلَ اِلَيهِم»؛^۶«و فرستاديم به سوى تو ذكر را تا بيان كنى براى مردم آنچه را برايشان فرستاده شده است.» كشف حقيقتِ وحىِ الهى به حدى اهميت دارد كه پاره اى از علماى دينى را به تبعِ توصيه هاى معصومين، به اين باور واداشت كه جز از طريق اهل بيت عليهم السلام راهى براى فهم آيات قرآن وجود ندارد. اين باور، البته حظّى از حقيقت را در خود دارد، اما چنين نيست كه بدون تفسير معصوم، كسى آيات قرآن را درك نكند. واقعيتهاى تاريخى نشان مى دهند كه توده هاى مردم عادى در دوران نزول، به راحتى بسيارى از آيات قرآن و مفاهيم آن را درك مى كردند و براى بخشى ديگر به پيامبر و دانايان صحابه مراجعه مى كردند.