پژوهشي در روايات قرآني-تفسيري حضرت عبدالعظيم حسني - صفحه 47

امام سجاد عليه السلام در اين سخنان خود توصيه كرده است كه با افراد ناباب همنشينى نكن و هر سخنى را بر زبان نياور و به هر سخنى گوش فرا نده. آن گاه دليل اين سفارشها را فرمانهاى خدا دانسته است كه در جاهاى مختلف قرآن آمده است.
از آيه اى كه در آن سفارش شده از افرادى كه آيات خدا را به استهزا مى گيرند پرهيز كن، استفاده شده است كه طبق اين دستور نبايد با هركسى نشست و برخاست كرد. با اينكه آيه درباره آيات الهى است، اما امام حكم آن مورد را به موارد ديگر سرايت داده و حكمى كلى از آن گرفته است، چه اينكه همنشينى با مسخره كنندگانِ آياتِ الهى نوعى نشست و برخاست است. پس، از هر نشست و برخاستى كه ممكن است در آن ممنوعيتى وجود داشته باشد، بايد پرهيز كرد.
نيز امام از فرمان خداوند به اينكه نبايد از چيزى كه اطلاعى از آن ندارى تبعيت كنى، استفاده كرده كه نبايد هر سخنى را بر زبان جارى ساخت.
از آيه اى كه در آن از مسئوليت داشتن گوش و چشم سخن به ميان آمده، استفاده شده كه به هر سخنى نبايد گوش فرا داد، چه اينكه مسئوليت آور است و بايد در قبال آن پاسخ گو بود.
در اين تفسير، به چند نكته اشاره شده است:
اوّل اينكه از هر چيزى كه از آن آگاهى ندارى نبايد تبعيت كنى؛
دوم اينكه اظهار هر سخنى، گويى نوعى قبول كردن آن و سپس اداى آن است؛
سوم اينكه آنچه انسان بر زبان مى راند و مهر تأييدى بر آن وجود ندارد، اظهارش آگاهانه نيست.
به اين ترتيب، مشاهده مى شود كه هيچ يك از آيات مورد نظر درصدد بيان مستقيم توصيه هاى ياد شده نيستند و در عين حال، امام از آيات ياد شده، آنها را استفاده كرده است؛ يعنى امام معانى آيات را از مورد الفاظ تعميم داده و مواردى را مشمول آنها دانسته است كه آيات به صورت مستقيم درصدد بيان آنها نيستند.

صفحه از 69