پژوهشي در روايات قرآني-تفسيري حضرت عبدالعظيم حسني - صفحه 49

آيا مشرك خواهيم شد؟ در پى اين، جبرئيل فرود آمد و گفت: اى محمد! «لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ» ؛۱اگر شرك بورزى، عمل تو تباه مى شود.»۲
در سند اين روايت غير از عبدالعظيم، كس ديگرى نقل نشده و وى هم خبر را از امام صادق عليه السلام نقل كرده كه امام را درك نكرده است. بنابراين، خبر مرسل است.
ظاهر آيه و انصراف آن مربوط به شرك مشهور و شايع است؛ يعنى اگر به خدا شرك بورزى، مايه تباهى عملت مى شود؛ اما نكته قابل توجّه اين است كه اگر از سند روايت بگذريم، مفاد اين روايت را مى توان چنين توجيه كرد كه شرك، در پاره اى از مفاهيم و آموزه هاى دينى نيز مى تواند صادق باشد؛ يعنى جايى كه بايد به چيزى باور داشت، براى آن شريكى هم گرفت؛ مثلاً معتقد بود كه به جز نبى مرسل از جانب خدا، نبى ديگرى كه شريك در رسالت او است، وجود دارد. بديهى است كه چنين باورى نادرست است؛ به تعبيرى مى توان آن را نوعى باور شرك آلود تلقى كرد. حال اگر ولايت از آنِ على عليه السلام است، عقيده به ولايت غير او نادرست و مشركانه است و در نتيجه غير قابل پذيرش.
در روايتى كه در بحارالانوار نقل شده، آمده است: «تفسيرها لئن امرت بولاية احد مع ولاية على من بعدك ليحبطن عملك».۳

روايات تأويلى

تأويل از ريشه اَوْل است كه به معناى بازگشت به اصل مى باشد. ۴ واژه تأويل در هفت سوره قرآن و هفده بار آمده است ۵ در حالى كه واژه تفسير تنها يك بار در قرآن آمده

1.زمر (۳۹) ، آيه ۶۵.

2.مناقب آل أبى طالب، ج ۳، ص ۳۸؛ بحار الانوار، ج ۳۷، ص ۱۶۱.

3.بحار الانوار، ج ۱۷، ص ۸۵.

4.مفردات الفاظ القرآن، واژه اَوْل.

5.سوره آل عمران (۳) ، آيه ۳ (دو بار)؛ سوره نساء (۴) ، آيه ۵۹؛ سوره اعراف (۷) ، آيه ۵۳ (دو بار)؛ سوره يونس (۱۰) ، آيه ۳۹؛ سوره يوسف (۱۲) آيات ۶، ۲۱، ۳۶، ۳۷، ۴۴، ۴۵، ۱۰۰، ۱۰۱؛ سوره اسراء (۱۷) آيه ۳۵؛ سوره كهف (۱۸) آيه ۷۸ (دو بار).

صفحه از 69