پژوهشي در روايات قرآني-تفسيري حضرت عبدالعظيم حسني - صفحه 56

مِنَ الغَمام» و آن گاه طبق روايت، امام افزوده است: «و هكذا نزلت.» 1
مؤلف الميزان پس از نقل اين حديث، در توضيح نوشته است: «فهو تفسير للآية و ليس من قبيل القرائة؛ 2 اين، از قبيل تفسير آيه است و نه قرائت آن.»
در موارد متعددى اين تعبير وجود دارد كه به وضوح بر همين مقصود دلالت مى كند؛ براى نمونه درباره آيه: «أَطيعُوا اللّه و أَطيعُوا الرَّسولَ وَ أُولى الامرِ مُنكم» 3 از امام روايت شده است كه مراد ماييم: «ايّانا عنى خاصّة.» و در ادامه در توضيح آورده است: «فَاِن خِفتُم تَنازُعاً فى الامرِ فَارجِعُوا اِلىَ اللّه و الى الرسول و أولى الأمر منكم» و در پايان هم گفته است: «كذا نزلت.» 4
«كذا نزلت» در اين بخشِ گفته امام، چه معنايى مى تواند داشته باشد؟ آيا آيه چنين است: «ايّانا عنى خاصّة فان خفتم...؟» پر واضح است كه چنين نيست. اين تعبير امام نشان مى دهد كه مراد از «كذا نزلت» در پايان آن گفتار، بيان معنا و مراد آيه بوده است و نه تلاوت آن.
جالب است كه در روايت ديگرى درباره همين آيه چنين آمده است: «تلا أبو جعفر أطيعوا اللّه... فان خفتم تنازعاً فى الامر...»؛ 5 اين تشتّت در تعبيرهاى نقل شده هم گوياى اين است كه امام عليه السلام درصدد بيان مصداق بوده و نه تلاوت آن. بنابراين كسانى كه از آن استشمام نادرستى به عمل آورده و تصور كرده اند كه امام آيه را به گونه ديگرى مى دانسته است، اشتباه فهميده اند.
در تأييد همين گفته مى توان تكرار آيه از سوى امام را در پايان سخنش مورد تأكيد

1.عيون أخبار الرضا، ج ۱، ص ۱۲۵؛ التوحيد، ص ۱۶۳؛ بحار الانوار، ج ۳، ص ۳۱۸.

2.الميزان، ج ۲، ص ۱۰۵.

3.نساء (۴) ، آيه ۵۹.

4.تفسير العياشى، ج ۱، ص ۲۴۶؛ بحار الانوار، ج ۲۳، ص ۲۸۹.

5.كافى، ج ۸، ص ۱۸۴.

صفحه از 69