و فلان را نمى توان سخن خدا و آيه قرآن دانست. آرى مى توان ذكر آنها را در روايت از باب تطبيق آيه بر مصداق خارجى دانست؛ هرچند آن مصاديق ساليانى پس از نزول آيه تحقق پيدا كرده باشند. و جز اين، محمل ديگرى را نمى توان براى روايت ياد شده به دست آورد.
در روايتى ديگر درباره: «يا أيُّها النّبىُّ جاهِدِ الكُفّارَ وَ المُنافِقين...»^۱ آمده است: «هكذا نزلت، فجاهَدَ رَسُولُ اللّهِ الكُفّارَ و جاهَدَ علىٌ المنافقين فجاهَدَ علىٌّ جهادَ رسولِ اللّه.^۲؛پس پيامبر خدا با كافران و على با منافقان جهاد كرد. پس على جهاد كرد همان جهاد رسول الله را.»
بى شك آيه چنين نازل نشده است: «فجاهد رسولُ اللّه الكُفّار و...» در واقع رخدادهاى اتفاق افتاده در اين روايت گزارش شده است؛ به عبارتى آنچه پس از آن فرمان الهى اتفاق افتاده، جهاد پيامبر خدا با كافران و جهاد على پس از رسول خدا با منافقان بوده است، و گرنه پرروشن است كه على هم در ركاب پيامبر با كافران جنگيد؛ بنابراين، وجهى براى اختصاص جهاد على به منافقان وجود ندارد.
وانگهى، آيه درصدد بيان فرمان خدا به جهاد است؛ در حالى كه آنچه در روايت آمده، تحقق يافته آن فرمان مى باشد. و اين، هيچ گاه نمى تواند جاى فرمان خدا را بگيرد تا گفته شود اين آيه، چنين و چنان نازل شده است؛ بلكه بايد گفت: آيه اين چنين تعبير شد و آنچه در روايت آمده است همين معنا را دارد.
طُرفه اينكه در روايتى آيه به گونه ديگرى هم تلاوت شده كه با تعبير اين روايت كاملاً متفاوت است: «يا أيُّها النّبىُ جاهد الكفّار بالمنافقين» و آن گاه گوينده اين سخن تعليلى را براى آن ذكر كرده و گفته است: «تلاوت ياد شده براى اين است كه پيامبر با