پژوهشي در روايات قرآني-تفسيري حضرت عبدالعظيم حسني - صفحه 59

منافقان جهاد نكرده است؛ لانّ النّبى لم يُجاهد المنافقين بالسيف.» ۱ اين گونه روايتها خود قرينه هستند بر اينكه مراد از «هكذا نزلت» بيان تحقق و تعبير و يا ذكر مصداق است و نه تنزيل آيه.
درباره آيه: «و لقد تاب اللّه على النّبى و المهاجرين و الانصار الّذين اتّبعوه»۲ از امام صادق عليه السلام نقل است كه فرموده است: «هكذا نزلت، و هو أبوذر و أبوخيثمه و عمر بن وهب الّذين تخلّفوا ثمّ لحقوا برسول اللّه؛۳ اين چنين نازل شد، و آنها ابوذر، ابوخثيمه و عمروبن وهب بودند كه از سپاه پيامبر سر باز زدند و آن گاه به او پيوستند.» تعبير «هكذا نزلت و هو أبوذر و...» جز اين نمى تواند باشد كه امام عليه السلام درصدد بيان ضمير فاعلى «اتبعوه» است و نه تلاوت آيه اى ديگر به جاى آيه موجود.
با توجّه به قراين موجود، رواياتى كه در زير مى آيد و عبدالعظيم حسنى از راويان آنها است، درصدد تفسير آيات و يا بيان مصداقى از مفهوم آيه اى هستند و نه ارائه قرائتى ديگر از آيات قرآن كريم. مضافا اينكه بخشى از آنها، سند قابل اعتمادى هم ندارند.
1. كلينى از احمد بن مهران، از عبدالعظيم حسنى، از بكّار بن ابوبكر، روايت كرده است كه جابر از امام باقر عليه السلام نقل كرده كه فرمود: «هكذا نزلت هذه الآية: وَلَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا مَا يُوعَظُونَ بِهِ [فى علىّ] لَكَانَ خَيْراً لَهُمْ» ؛۴ اين آيه اين گونه نازل شد: «اگر آنها آنچه را (درباره على) پند داده شدند، انجام دهند، برايشان بهتر است.»۵
اين روايت، اولاً به دليل وجود احمد بن مهران در سند آن، كه او را ضعيف

1.تفسير القمى، ج ۱، ص ۳۰۱؛ بحار الانوار، ج ۶۵، ص ۸۹ و ج ۱۹، ص۱۶۳.

2.توبه (۹) ، آيه ۱۱۷.

3.تفسير القمى، همان، ص ۲۹۷؛ بحار الانوار، ج ۲۱، ص ۲۲۰ و ج ۲۲، ص ۳۲۳.

4.نساء (۴) ، آيه ۶۶.

5.كافى، ج ۱، ص ۴۲۴.

صفحه از 69