كوچ مسافر رى - صفحه 247

بنا بر اين چنين نتيجه گرفته مى شود كه : حضرت عبدالعظيم عليه السلام بنا بر معناى توسّعىِ شهيد ، بطور يقين از شهداء محسوب مى شوند .
اما در اين مقام ، بالاتر از مطلب مذكور ، مى خواهيم با بررسى اقوال قدماء ، بدين نتيجه برسيم كه حضرت عبدالعظيم به شهادت رسيده ، يعنى همان معناى اصلى كه « القتل فى سبيل اللّه » باشد علاوه بر معناى توسعى مذكور .

شهادت حضرت عبدالعظيم عليه السلام

در منابع متأخرين، مهمترين منبعى كه به شهادت حضرت عبدالعظيم عليه السلام اشاره كرده است منتخب طريحى مى باشد ، وپس از وى ديگران به گفتار وى استناد نموده اند :
علامه اديب شيخ فخرالدين طريحى در كتاب المنتخب فى جمع المراثى و الخطب ۱ مى گويد : قيل : وممن دفن حيّاً من الطالبيين عبدالعظيم الحسنى بالرى . ولى مستندى براى گفتار خود ذكر نفرموده است .
در منابع معاصر و قريب بدان ، غالباً اين مطلب از منتخب طريحى نقل شده است مانند كجورى در جنة النعيم ۲ . وى زحمت زيادى براى يافتن خبر شهادت حضرت كرده ولى چيزى نيافته جز خبر فوق كه آن را نقل كرده و بعضى از ستمهاى حكّام جور را بر اهل بيت و علويان مذكور داشته و مى نويسد :
مخفى نماند آنچه در كتب رجال و انساب از احوال حضرت عبدالعظيم عليه السلام تفحّص و تجسّس نمودم از شهادت آن جناب خبرى صحيح و موثق نيافتم جز اين قول كه قائل و ناقل آن مجهول است ۳ .

1.منتخب طريحى، ص ۸ ( چاپ نجف ، سال ۱۳۶۹ ه ق ) ، همچنين براى اطمينان بيشتر از وجود واژه « قيل » در كلام طريحى ، به نسخه اى كه با خط زيبا توسط اسماعيل بن محمد على بروجردى بتاريخ ۱۵ رجب ۱۲۷۶ نگاشته شده است و تحت تملك سيد مرتضوى در مشهد قرار دارد ، مراجعه شد . تصويرى از اين نسخه در مركز احياء ميراث اسلامى ـ قم به شماره ۲۶۰۶ نگهدارى مى شود .

2.جنة النعيم، ص ۳، چاپ محقق .

3.نگارنده در حال نگاشتن مقاله اى مستقل در تحقيق اين مطلب است كه خوانندگان عزيز را در صورت بقاى عمر بدان ارجاع مى دهم .

صفحه از 286