تأييدى ديگر بر قول نجاشى

در تأييد قول نجاشى كه درباره حضرت عبد العظيم عليه السلام فرموده بود : « مرض و مات » ، قول شيخ طوسى نيز در فهرست بدان ضميمه مى شود . عبارت فهرست ^۱ چنين است : مات عبد العظيم بالرى ، و قبره هناك .
ظاهر اين عبارت مرگ طبيعى است و الاّ بجاى آن ، عبارت « استشهد » را بكار مى برد ، و همچنين در ادامه كلامش فرمود : « قبره هناك » و تعبير از « قبر » كرد نه « مشهد » چنانچه فخر رازى تعبير كرده بود .
و كلام شيخ طوسى با توجه به اينكه يكى از مشايخ رجال شعيه است حائز اهميت فراوان است و همچون نجاشى ^۲ ، قابل استناد مى باشد . شيخ طوسى نسبت به كلامى كه فرموده جزم داشته و هيچ گونه ترديدى در كلماتش ديده نمى شود .

ب ـ بررسى تاريخى و تكيه بر شواهد و قرائن

در اين بررسى قول دوم كه شهادت حضرت عبدالعظيم باشد بسيار قوت مى يابد و براى قول اول هنگامى كه تكيه بر شواهد و قرائى مى كنيم چيزى نمى توان گفت جز آنكه سن حضرت به قرائن روايات و مطالب منقوله كه پيش از اين بدانها اشاره شد بين هفتاد تا هفتاد و نه سال بوده ، و در اين سن مرگ طبيعى احتمالش قوى است .

اولين مؤيد شهادت

ولى اوضاع و جوّ حاكم بر آن زمان و علّت يابى مهاجرت حضرت از مدينه يا عراق به رى قضيه شهادت را قوّت مى بخشد .