1

احكام كيفرى قرآن در مكاتب فقهى اسلامى به روايت ابوالفتوح رازى

حسين سليمانى ^۱

مقدمه

بررسى تفسير گرانقدر روض الجنان و روح الجنان فى تفسير القران تأليف مفسر و فقيه شهير قرن ششم حسين بن على بن احمد خزاعى نيشابورى معروف به شيخ ابوالفتوح رازى، دست كم از دو جهت داراى اهميت وافر است: يكم آنكه اين تفسير يكى از قديم ترين تفاسير شيعى است، و دوم آنكه يكى از نخستين تفسيرهايى است كه به زبان پارسى برجاى مانده است. سيطره ابوالفتوح رازى بر علوم مختلف به گونه اى چشمگير در تفسيرش نمايان است؛ از جمله در فقه. وى در اين تفسير، خود را فقيهى زبردست مى نماياند. او در ذيل آيات الاحكام قرآن، احكام فقهى را مطابق آراى عالمان شيعه و فقهاى مكاتب مختلف اهل سنت، كه براى ايشان لفظ عام «فقها» را به كار مى برد، به گونه اى دقيق و مفصل بيان مى كند كه جمع آورى كل آنها چه بسا كتابى قطور شود. در اين نوشته احكام كيفرى قرآن را به ويژه از ديدگاه صاحبان مكاتب فقهى اهل سنت، كه در اين تفسير شريف آمده است، بيان مى كنيم؛ يعنى احكام بابهاى حدود، قصاص و ديات. وى بحث مفصلى نيز در ساير ابواب حقوقى مطرح كرده است كه خود مقاله اى مفصل و مستوفا مى طلبد. ابوالفتوح در ذيل آيات فقهى بارها و بارها به آرا و اقوال مفسران از صحابه و تابعين استناد و نيز اقوال فقهاى اهل سنت را به ويژه تا قرن سوم هجرى نقل