مرحوم ابوالفتوح در ذيل اين آيه مى نويسد: «خداى ـ جَلّ جلاله ـ در اين آيت فرمود كه: مرد زنا كننده و زن زناكننده را هر يكى از ايشان صد تازيانه بزنى، و اين مجملى است كه سنت تفصيل آن داده است.» ۱ آنگاه شمه اى از اين تفصيل را در آراى فقها بيان مى كند.
الف) تعريف زنا و موجبات حد
صاحب تفسير، تعريف زنا و شرايط زانى را چنين بيان كرده است: زناى موجب حد عبارت است از خلوت كردن با كسى كه خدا نزديكى با وى را، جز به عقد يا شبهه عقد، حرام كرده است. وطى بايد در فرج باشد، و مرد زانى عاقل و بالغ و كامل عقل ۲ باشد. ۳ البته هر وطى حرامى زنا نيست؛ زيرا كه وطى زن حائض و نفسا حرام است، اما زنا نيست. ۴
مراد از عقد به شبهه آن است كه مرد با محرم خود مثل مادر يا خواهر يا دختر يا عمه و خاله و دختر برادر و دختر خواهر، در حالى كه آنان را نمى شناسد، عقد ببندد يا ندانسته زن شوهردار يا زنى را كه در عده طلاق رجعى يا بائن است، عقد كند و يا در حال احرام و يا زن مُحرمه را ندانسته، عقد كند و مانند اينها. در اين موارد، اگر وى اين زنان را وطى كند، مستحق حد نيست؛ ۵ ولى اگر اين حرمت را بداند و با علم به آن وطى كند، بايد حد بخورد. ۶
همچنين اگر مردى زنى را در بستر خود بيابد و گمان كند كه زن خودش است و با او
1.روض الجنان، ج ۱۴، ص ۶۶.
2.در بيشتر نسخه ها اين وصف نيامده است و به نظر هم زايد مى آيد.
3.روض الجنان، ج ۱۴، ص ۶۶.
4.همان، ص ۷۷.
5.عبارت در تفسير چنين است: «به وطى او اين زنان مستحق حد نباشد.» به نظر مى رسد كه عبارت صحيح همان است كه در نسخه بدلها آمده است: «به وطى او زن را مستحق حد نباشد»؛ چون بحث از شبهه براى مرد است و لذا بحث حد يا عدم حد نيز بايد درباره وى باشد.
