احكام كيفري قرآن درمكاتب فقهي اسلامي به روايت ابوالفتوح رازى - صفحه 50

را... گواهى يكى از ايشان... چهارسوگند به خداى باشد كه بخورند بر آنكه ايشان راست گويند در آن دعوى كه مى كنند.» ۱
در لفظ «شهادت» در «اربَعُ شهاداتٍ» اختلاف است كه آيا منظور گواهى است يا سوگند. قول اول آن است كه شهادات در اينجا به معناى «سوگندها» است. قول ما و شافعى و مالك و ربيعه و ليث و ابن شبرمه و ثورى و احمد و اسحاق و سعيد بن مسيب و سليمان بن يسار و حسن بصرى اين است. دليل آن كلمه «بالله» پس از شهادت است: «شَهِد بِاللّه» ، اَى حَلَف باللّه .
در مقابل، زُهرى و حماد بن ابى سليمان و ابوحنيفه و يارانش مى گويند اين گواهى است.
ثمره نزاع در اين مسئله ظاهر مى شود كه لعان از سوى چه كسى درست است. براساس نظر گروه دوم، لعان از كسانى درست است كه اهل گواهى باشند؛ يعنى صلاحيت گواهى دادن داشته باشند؛ اما بر اساس قول اول، لعان از هر زن و شوهرى، اگر عاقل و مكلف باشند، درست است، چه بنده باشند و چه آزاد، كافر باشند يا مسلمان، اگر به دليلِ قذف حد خورده باشند يا نه. دليل اين قول يكى عموم آيه است و ديگرى قول پيامبر در حديث شريك بن سحماء. ۲

بخش دوم: قصاص

صاحب تفسير روض الجنان در چند جلد از اثر خود در ذيل آيات مربوط به تفصيل به بحث قتل، قصاص نفس، عضو و ديه پرداخته است. عمده اين مباحث در جلد دوم (ذيل آيات 177 و 178 بقره) و جلد ششم (آيات 92 و 93 نسا، و آيات 32 و 45 مائده) آمده است. بسيارى از مطالبى كه در جلد ششم آمده، تكرار گفته هاى مذكور در جلد دوم است كه البته گاه اختلافهايى نيز در انتساب آرا وجود دارد.

1.روض الجنان، ج ۱۴، ص ۹۰.

2.همان، ص ۹۷ ـ ۹۸ .

صفحه از 71