9. جراحات بر دو دسته اند. در برخى از جراحات بيم نفس مى رود، چرا كه بر نقاط حساس بدن وارد آمده اند؛ مانند جائفه (كه بر جوف و شكم وارد آيد) و مأمومه (كه به دماغ و جاى مغز رسيده باشد). در اينجا قصاص نيست؛ چرا كه در آنها خطر نفس است (و چه بسا قصاص كردن منجر به مرگ جانى شود). برخى از جراحات بر اعضاى حساس وارد نيامده اند و لذا بيم نفس در آنها نمى رود. اينها را مى توان قصاص كرد. ^۱

بخش سوم: ديات

احكام ديات از منظر فقه شيعه و فقه اهل سنت در جاى جاى تفسير ابوالفتوح به مناسبت مطرح شده است. احكام ديه در فقه اسلامى بسيار مفصل است كه ابوالفتوح به بسيارى از آنها در حين اختصار اشاره كرده است. برخى از احكام مذكور در تفسير را در دو قسم ديه نفس و ديه اعضا مطرح مى كنيم.

اول: قتل غير عمد

قتل غير عمد شامل قتل شبه عمد و قتل خطاى محض است كه در اينجا احكام هر دو فرض را با هم مطرح مى كنيم.

الف) كفاره قتل

بر طبق آيه 92 سوره نسا، اگر كسى مؤمنى را به خطا بكشد، بايد بنده مؤمنى آزاد كند.
1. به نظر ما و شافعى و عبداللّه عباس و شعبى و حسن و ابراهيم و قتاده برده بايد بالغ و مؤمن باشد؛ يعنى اداى شهادتين كرده باشد، و اگر بالغ يافت شود، نمى تواند كودكى را آزاد كند؛ اما اگر بالغى يافت نشود، مى تواند كودك