آثار و نتايج عقل

حدیث:

فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الْعَقْلَ عِقَالٌ مِنَ الْجَهْلِ وَ النَّفْسَ مِثْلُ أَخْبَثِ الدَّوَابِّ فَإِنْ لَمْ تُعْقَلْ حَارَتْ فَالْعَقْلُ عِقَالٌ مِنَ الْجَهْلِ وَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْعَقْلَ فَقَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَأَقْبَلَ وَ قَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي مَا خَلَقْتُ خَلْقاً أَعْظَمَ مِنْكَ وَ لَا أَطْوَعَ مِنْكَ بِكَ أُبْدِأُ وَ بِكَ أُعِيدُ لَكَ الثَّوَابُ وَ عَلَيْكَ الْعِقَاب‏.

ترجمه:

رسول اللَّه (ص) فرمود: عقل عقال (زانوبند) جهل است، به زانوبند شتر تشبيه شده، نفس همانند پليدترين جانوران است، اگر زانوبندش نزنند سرگردان شود، پس عقل، عقال و جلوگير از جهل است، خدا عقل را آفريد، دستور داد بيا، آمد، امر كرد برو، رفت، فرمود: به عزت و جلالم مخلوقى بزرگتر و مطيعتر از تو نيافريده‏ام، به تو آغاز كنم و به تو از سر گيرم، ثواب مال توست، عذاب هم براى تو (عقل كه مايه اطاعت و فرمابنردارى است، و هدف خلقت را تأمين مى‏كند، هم سبب آفرينش است و هم علت تجديد حيات پس از مرگ، ثواب و عقاب نيز قهرا بر ملاك عقل است كه هر كه ندارد مسئوليت و مكافاتى ندارد، و هر كه دارد به اندازه خردش مسئول است و به همان اندازه پاداش و كيفر دارد).

_{تحف العقول، ص ۳۳}