يك مفهوم اساسى

در همه اديان الهى از چندين هزار سال پيش، يكى از اساسى ترين مفاهيم و آموزه ها، تسلّط يافتن انسان بر نفس و مبارزه با نفس بدخواه ، به منظور به كنترل درآوردن آن بوده است، تا اين مركب چموش را در راه اطاعت از خدا به كار بندد.
اسلام نيز اين آموزه توحيدى را از اوّلين روزهاى نزول وحى ، به پيروان خويش هديه داد. با نگاهى اجمالى به متون حديثى، به واژه هايى مثل صبر، ورع، حلم، تقوا، كظم غيظ ، عفّت و... برمى خوريم كه قدر مشترك همه آنها، گونه اى از مخالفت با نفس و كنترل خواسته هاى نفسانى است. براى مثال، صبر ، در روايات ما به سه بخش تقسيم شده است : «صبر بر مصيبت»، «صبر بر طاعت» و «صبر بر معصيت» و در هر سه، شخص صابر مى بايد به گونه اى خويشتن خود را كنترل نمايد تا از ناشكيبايىِ آن جلوگيرى كند . البته صبورى، خود ، نياز به تمرين و رياضت دارد تا انسان بتواند در شرايط سخت، خواسته هاى خويش را به تعويق بيندازد.
عفّت نيز در همان فضا قابل تعريف است. عفّت يعنى به وجود آمدن حالتى نفسانى كه به وسيله آن، خواهش هاى نفسانى به كنترل شخص درآيند، به گونه اى كه انسان، به سوى حرام هاى الهى گرايش پيدا نكند. به تعبير ديگر، عفّت ، به اين معناست كه انسان، خواسته هاى ميل جنسى و شكمى خود را كنترل نمايد و اجازه ندهد هيجان هاى مربوط به آنها در هرجايى كه مى خواهند ، تخليه شوند، بلكه آنها را در مسير صحيح خود به جريان بيندازد. ^۱ تا اين جا دو مطلب از دو حوزه علمىِ جدا ، يعنى «روان شناسى» و «دين»، روايت كردم.