4 . تقدّم و تأخّر مكانى
مهارت ديگر «تقدّم و تأخّر مكانى» است . قرار گرفتن زنان در پشت سر مردان ، آنان را از ديد مردان ، دور نگه مى دارد . اين راه كار ، در اجتماعات ، مى تواند مانع اختلاط زن و مرد شود و در عين حال ، زنان را از ديد مردان خارج سازد . در مسير حركت نيز بهتر است زنان ، جلوتر از مردان نباشند . وقتى پيامبر صلى الله عليه و آله شنيدند كه در راه ها و مسيرها ، زنان و مردان ، در كنار هم حركت مى كنند ، توصيه كردند كه زنان ، پشت سر مردان حركت نمايند . ۱ مردان با حيا ، خودشان مى دانند كه نبايد پشت سر زنان حركت كنند . حضرت داوود عليه السلام به فرزند خود توصيه مى كند كه : «پشت سر زنان ، حركت نكن» . اين ، نشان از خطرى است كه چنين كارى مى تواند براى طرفين ، در پى داشته باشد . ۲ در جايى ديگر نيز ، وقتى قرار شد حضرت موسى عليه السلام همراه يكى از دختران حضرت شعيب عليه السلام نزد ايشان برود ، به وى گفت :
تو پشت سر من حركت كن . اگر اشتباه رفتم ، مرا راهنمايى كن . همانا ما خاندانى هستيم كه به پشت زنانْ نگاه نمى كنيم .۳
در جاى ديگرى نقل شده كه ايشان فرموده است :
من خوش ندارم كه باد ، به بدن تو بوزد و در نتيجه ، بدنت را براى من توصيف كند .
1.ر. ك : التاريخ الكبير ، ج ۸ ، ص ۵۵ ، ح ۴۷۶ ؛ كنز العمّال ، ج ۱۶ ، ح ۴۵۳۶ .
2.مستدرك الوسائل ، ج ۱۴ ، ص ۲۷۵ .
3.كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج ۴ ، ص ۱۹ ، ح ۴۹۷۴ .