الف . آهنگ و آواى سخن

در اخلاق و فرهنگ اسلامى ، به كوتاه يا بلند بودن آوا و آهنگ صدا توجّه شده است و رعايت ادب و عفّت در آن را جزء جلوه هاى برين اخلاق اسلامى دانسته اند . لقمان حكيم به پسرش درباره كوتاه كردن صدا مى گويد :
و از صداى خود بكاه (و هرگز فرياد مزن) كه زشت ترينِ صداها صداى درازگوشان است . ^۱
و خداوند متعال مى فرمايد :
آهنگ صدايتان را فراتر از آهنگ صداى پيامبر ، قرار ندهيد .^۲
در حديثى آمده است :
صدايت را فراتر از صداى پدر و مادرت نَبَر .^۳
امام سجّاد عليه السلام در نيايش خويش گفته است :
خدايا! صدايم را در پيشگاه پدر و مادرم آرام و فرودآمده قرار ده .^۴
بى ترديد ، فرياد زدن ، بلند سخن گفتن و جيغ كشيدن ، فرارفتن از نخستين جلوه عفّت در گفتار است . البتّه بايد به اين استثنا اشاره كنم كه قرآن كريم مى فرمايد :
خداوند ، بانگ برداشتن به بد زبانى را دوست ندارد ، مگر [از] كسى كه بر او ستم رفته باشد و خدا شنواى داناست .^۵
و به قول سعدى :
سخن به لطف و كرم با درشتخوى مگوىكه زنگ خورده نگردد به نرمِ سوهان ، پاك!
سعدى