ج . درونْ مايه سخن

پس از بازشناسى آهنگ و آواى سخن و شيوه القاى آن ، به بررسى درونْ مايه و محتواى سخن مى پردازيم . هر واژه ، نماد معنا يا معناهايى است . برخى از معانى ، خوشايند و دلرُباست و بعضى ناخوشايند و دلگير .
عفّت واژه ها را بيشتر با درونْ مايه و محتواى آنها مى توان سنجيد . علّت پديد آمدن بسيارى از كنايه ها در ادبيّات جهان و در فرهنگ اسلامى ، پاسدارى از «عفّت ادبى» بوده است .
قرآن كريم ـ كه تبلور عفّت سخن است ـ ، براى معانى ناخوشايند ، پيوسته كنايه به كار گرفته است . ^۱ امروز يكى از چالش هاى بزرگ در فرهنگ جهانى ، اين است كه قسمتى از ادبيات جهان با «عفّت بيان» فاصله گرفته است . ننگين ترين واژه ها عرصه نگارش را گندآلود ساخته اند . فرهنگ برين و شوكت آفرين اسلام ، براى حراست از عفّت كلام و گفتار ، با سخنانى كه از حريم عفّت دور است ، به مبارزه برخاسته است . اكنون نگاه شما را به پاره اى از آن دستورها مى سپارم .
پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمايد :
هر كس با زنى كه همسرش نباشد (نامحرم باشد) شوخى كند ، خداوند ، براى هر واژه اى كه در دنيا بر زبان رانده است ، هزار سال ، او را زندان خواهد كرد .^۲
در روايات آمده است :
نبايد زيبايى هاى زنى را براى مردى وصف كرد تا او فريفته و شيفته گردد و به بزهكارى بيفتند .^۳
و باز در روايات آمده است :
زن نبايد كارها و رازهاى جنسى خود با همسرش را براى زن ديگرى حكايت كند .^۴
درس آموزتر ، اين كه قرآن كريم ، مناعت نفس بينوايانى را كه با درخواست ها ، خواهش ها و دريوزه گرى ها ، آبرو و عزّت نفس خويش را قربانىِ داده هاى اغنيا نمى كنند، پديده «عفّت» دانسته است . آنان زخمه هاى دردناك فقر را بر جان خويش برمى تابند و لب به تمنّا نمى گشايند . اينان عفّت كلام دارند و معتقدند كه اين درخواست هاى عاجزانه ، به حريم عفاف آنان آسيب مى زند .
چنان از عفاف ، لب بر هم نهاده اند كه بى خبران مى پندارند آنان ثروتمندند .^۵
و امير مؤمنان عليه السلام فرمود :
عفاف ، زينت فقر است .^۶
حكايت نكردن فقر ، نگفتن قصّه غصه هاى نادارى ، بيان نكردن نيازها و دم فروبستن از درخواست ها ، زيور فقر و نوعى از عفّت در سخن است .
ستيز اخلاق اسلامى با : اهانت ، تحقير ، مسخره كردن ، نام بد نهادن بر ديگران ، آزردن ديگران با طعن و كنايه ، فحش ، اشاعه فحشا ، و . . . براى پاسداشت عفّت در سخن است . ^۷