سه نكته درباره «پوشش»

مهدى مهريزى

امروزه پرسش ها و ايرادها در زمينه مسائل دينى ، رو به فزونى است و حجاب نيز از اين مجموعه ، مستثنا نيست. مسئله پوشش ، از زواياى متعدد و از ديدگاه علوم امروزى، مورد كندوكاو قرار گرفته و نقّادى شده است. با اين همه، نوشته اى كه يكايك اين پرسش ها را از همان زاويه و نگرش پاسخ دهد، در دست نيست . از مسئله حجاب نوشته شهيد مطهرى كه بگذريم، غالب كتاب ها و نوشته ها، حجاب را از جنبه هاى اخلاقى و فقهى ، مورد تحقيق قرار داده اند ، در حالى كه اين موضوع، بجز ابعاد اخلاقى و فقهى، داراى بُعد كلامى (عقيدتى) نيز هست و شبهههاى برونْ دينى را نمى توان با پاسخ هاى اخلاقى و فقهى پاسخ گفت و هر شبهه اى ، پاسخى از جنس خود مى طلبد.
بيش از يكصد سال است كه درباره حجاب دينى ، در ميان منتقدان، بحث و گفتگوست. در اين زمينه ، هم نويسندگان مسلمان به نقد و بررسى پرداخته اند و هم غربيان. قاسم امين، طاهر حدّاد، نظيره زين الدين، جميل صدقى زهاوى، رصافى، رجب بيومى، عبد القادر مغربى و ...(در ميان عرب زبان ها) ^۱ و طاهره قُرّة العين، ميرزا آقاخان كرمانى، شيخ احمد روحى، ملك المتكلّمين، ميرزا جهانگيرخان شيرازى، اعتصام الملك آشتيانى ، ميرزافتحعلى آخوندزاده و ... (از ايرانيان) در اين زمينه ها به ايراد و نقد، رو كرده اند.
در ميان غربيان نيز كسانى چون فرويد ^۲ (1856 ـ 1939 م) و راسل ^۳ (1872 ـ 1969م) به نقد و اشكال پرداخته اند. اين روند در دوران معاصر، بويژه پس از پيروزى انقلاب اسلامى در ايران و سرعت گرفتن حركت هاى اسلامى و دينى، همچنان ادامه يافته و بلكه شدت گرفته است؛ زيرا گروه هاى مخالف و ناراضى جمهورى اسلامى ايران نيز به جمع ناقدان پيوسته اند و در نشريه هاى خارج از كشور، ميداندار اين قبيل نظريه ها شده اند.
امروزه نيز مى توان از نويسندگانى چون نوال سعداوى، ^۴ محمّد سعيد عشماوى ^۵ و ... در جهان اسلام نام برد كه به نقد ديدگاه هاى دينى در باب حجاب نظر داشته اند. در اين گفتار ، برآنيم تا سه ايرادِ مطرح شده درباره حجاب مطلوب اسلام را در يك سازمان منطقى، مورد تأمّل و نقد قرار دهيم.