روایات تفاضل یونس علیه السلام و یحیی علیه السلام؛ تعارض و راهکارها - صفحه 16

بخطیئة لیس یحیی بن زكریا»۱ و «ما منّا إلَّا من همّ أو عصی إلَّا یحیی بن زكریا فإنّه ما همّ و لا عصی»۲ تعبیر «ما من نبی» و «ما منّا» به طور قطع، دچار نقل به معنا و تغییر شده است.

جالب این که روایت دوم _ که پرسش‌گری آن را از شیخ مفید سوال کرده است _ تغییر یافته از روایت «ما من عبد عبد اللَّه عزّ وجلّ إلا و قد أخطأ أو همّ بخطإ، ما خلا یحیی بن زكریا، فإنّه لم یذنب، و لم یهمّ بذنب»۳ است. این متن با تغییر در بخش ابتدایی به شکل «ما من أحد من ولد آدم...» گزارش شده است.۴ علامه طباطبایی رحمه الله ویژگی عدم همّ به گناه را به معصومان از انبیا و امامان تعمیم داده و پنداره تخصیص یحیی علیه السلام به این خصیصه را ناشی از سوء تعبیر و نقل به معنای راویان خوانده است:

۰.أقول: و هذا المعنی مروی من طرق أهل السنة بألفاظ مختلفة و ینبغی تخصیص الجمیع بأهل العصمة من الأنبیاء و الأئمة، و إن كانت آبیة عنه ظاهراً، لكن الظاهر أن ذلك ناشئ من سوء تعبیر الرواة لابتلائهم بالنقل بالمعنی و توغلهم فیه.۵

در برخی متون روایتِ یحیی علیه السلام، داوری خداوند از عملکرد و عبادت یحیی در روز قیامت یا لحظه مرگ افزوده شده است؛

_ «كل ابن آدم یلقی الله بذنب قد أذنبه... إلا یحیی بن زكریا فإنه كان "سَیداً و حَصُوراً و نَبِیاً مِنَ الصَّالِحِینَ"».۶

_ «لیس من أحد یلقی الله إلا أذنب إلا یحیی بن زكریا فإنه لم یذنب و لم یهم بامرأة».۷

_ «كل بنی آدم یأتی یوم القیامة و له ذنب، إلا ما كان من یحیی بن زكریا».۸

_ «... ما من عبد، عبد الله عز وجل إلا و قد أخطأ أو هم بخطأ ما خلا یحیی بن زكریا، فإنه لم یذنب، و لم یهم بذنب».۹

1.. الفائق فی غریب الحدیث، ج۳، ص۲۹۱.

2.. المسائل العکبریه، ص۱۰۵.

3.. التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری(، ص۶۵۹.

4.. المستدرک علی الصحیحین، ج ۲، ص۵۹۱.

5.. المیزان فی تفسیر المیزان، ج ۱۴، ص۲۶.

6.. تفسیر القرآن العظیم (ابن أبی حاتم رازی)، ج ۲، ص۶۴۴؛ الدر المنثور، ج ۲، ص۲۲.

7.. المصنف (صنعانی)، ج ۱۱، ص۱۸۴ و مشابه آن « ما من أحد إلا یلقی الله بذنب إلا یحیی بن زکریا ثم تلاه «و سیداً و حصوراً» ثم رفع شیئاً صغیراً من الأرض، فقال: ما کان معه مثل هذا ثم ذبح ذبحا» (المصنّف (ابن أبی شیبة)، ج ۸، ص۱۸۹).

8.. تفسیر القرآن (ابن أبی حاتم رازی)، ج ۲، ص۶۴۴. و مشابه های آن را، ر.ک: تفسیر القرآن (صنعانی)، ج۳، ص۵ – ۶؛ الدر المنثور، ج ۲، ص۲۲؛ جامع البیان، ج ۱۶، ص۷۳ – ۷۴.

9.. تفسیر الامام العسکری(، ص۶۶۱ - ۶۶۲.

صفحه از 38