فاقبضه!۱
نووی نیز در پذیرش شهادت مرتکب گناهان صغیره به عدم وجدان افراد کاملاً پیراسته از گناه استدلال کرده و یحیی علیه السلام را استثنای آن دانسته است:
۰.و إن تجنب الكبائر و ارتكب الصغائر، فإن كان ذلك نادراً من أفعاله لم یفسق و لم ترد شهادته، و إن كان ذلك غالباً فی أفعاله فسق وردت شهادته، لأنه لا یمكن رد شهادته بالقلیل من الصغائر، لأنه لا یوجد من یمحض الطاعة و لا یخلطها بمعصیة، و لهذا قال النبی صلی الله علیه و آله و سلم: «ما منا إلا من عصی أو هم بمعصیة إلا یحیی بن زكریا».۲
كحلانی نیز استثنای یحیی از چنین خطاپذیری را ذیل روایت «كل بنی آدم خطأ..» با استناد به مکاشفه وی با ابلیس چنین تبیین می‌کند:
۰.و الحدیث دال علی أنه لا یخلو من الخطیئة انسان لما جبل علیه هذا النوع من الضعف و عدم الانقیاد لمولاه فی فعل ما إلیه دعاه و ترك ما عنه نهاه.... و قد خص من هذا العموم یحیی بن زكریا علیه السلام، فإنه قد ورد أنه ما هم بخطیئة. وروی أنه لقیه إبلیس و معه معالیق من كل شئ فسأله عنها، فقال: هی الشهوات التی أصیب بها بنی آدم، فقال: هل لی فیها شئ؟ قال: ربما شبعت فشغلناك عن الصلاة و الذكر، قال: هل غیر ذلك، قال: لا. قال: لله علی أن لا أملا بطنی من طعام أبداً، فقال إبلیس: لله علی أن لا أنصح مسلما أبداً.۳
3-4. فضا شناسی صدور
این راهکار با کاربست قاعده تاریخی‌نگری و با تمرکز بر فضاشناسی صدور این روایات، ضمن دفع تحقق تعارض، تحلیلی متفاوت از این روایات ارائه می‌کند. این راهکار در گام نخست تأکید دارد که در تحلیل فضای صدور روایات، انگیزه‌شناسی و کشف زمینه‌های محیطی و فرهنگی مخاطبان، نقش مهم‌تری نسبت به سایر مولفه‌های فضای صدور دارد. یکی از علل تضعیف و تعارض‌نمایی احادیث، نادیده گرفتن انگیزه و زمینه‌های صدور است. فهم برتر و تشخیص روایات تقیه‌ای از اهم کارکردهای توجه به فضای صدوراحادیث است و توجه به فضای صدور، زاویه دید فهمنده حدیث را تغییر و فهمی دقیق و نزدیک به واقع از محتوای روایت را به دنبال دارد.۴
اصل و نوع پاسخ به چرایی صدور روایات منع تفضیل یونس علیه السلام و یحیی علیه السلام به عنوان
1.. الورع، ص۹۹.
2.. المجموع، ج ۲۰، ص۲۲۷.
3.. سبل السلام، ج ۴، ص۱۸۰.
4.. «فضای صدور»، ص۳ - ۱۷.
