اشتهار خصایص اخلاقی و معنوی یحیی علیه السلام میان یهودیان صدر اسلام و استناد به آن در تفاضل بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بر پایه متون قابل اثبات است.۱ در دوره اسلامی نیز به دنبال نزول برخی از آیات در باره داستان یحیی علیه السلام، پرسش‌هایی از تبیین مقاصد قرآنی از اوصاف خاص وی چون سلام الهی، سیادت و حصور در میان صحابه مطرح گردید و برخی از روایات با رویکرد تفسیری از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم صادر شد. به دنبال این تبیین، حصر و اختصاصی برای یحیی علیه السلام در این فضایل بیان شد. روایات و اقوال تفسیری صحابه و تابعان ذیل ایه «..أَنَّ اللَّهَ یبَشِّرُكَ بِیحْیی مُصَدِّقاً بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ سَیداً وَ حَصُوراً وَ نَبِیاً مِنَ الصَّالِحین»۲ این احتمال را تأیید می‌کند.۳
3-3-4. عقاب دنیوی تکذیب‌کنندگان
شاید رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم روایت منع تفضیل بر یونس علیه السلام را در مقابل افرادی فرموده باشد که این تصور را داشتند که هر چقدر هم ایشان را تکذیب و اذیت بنمایید، وی قوم خود را نفرین نخواهد کرد. به نظر می‌آید این روایات در صدد دفع این توهم باشند که تصور نشود رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم چون برتر از یونس علیه السلام است، دیگر قوم خود را نفرین نمی‌کند و در نتیجه از عذاب دنیوی مستثنا هستند. به بیان دیگر، قصد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از این روایات رد این پنداره بوده است و احتمال نفرین در اثر تمرد و تکذیب قوم به عنوان یکی از سنن الهی همچنان پا بر جا است و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم استثنای از آن نیست.
روایات مرحومه بودن امت نبوی۴ ناظر به بعد از پذیرش اسلام و نبوت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم بوده و منافاتی با این تحلیل ندارد. لازمه افضل بودن از یونس علیه السلام بدین معنا نیست که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در اثر تکذیب و عناد ورزی آگاهانه قوم خود آنها را نفرین ننماید.
از برآیند آیات مرتبط به داستان یونس علیه السلام در قرآن، وجه برجسته آن همان غیبت قهرگون
1.. «قال الیهودی: فهذا یحیی بن زکریا یقال: إنه أوتی الحکم صبیاً و الحلم و الفهم، و إنه کان یبکی من غیر ذنب، و کان یواصل الصوم. قال له علی(: لقد کان کذلک، و محمد( أعطی ما هو أفضل من هذا،...، و کان یبکی حتی یبتل مصلاه خشیة من الله _ عز و جل _ من غیر جرم» (حلیة الأبرار، ج ۱، ص۳۳).
2.. سوره آل عمران، آیه ۳۹.
3.. جامع البیان عن تأویل آی القرآن، ج ۳، ص۳۴۷ - ۳۴۸.
4.. همانند روایت «ان أمتی مرحومة مقدسة مبارکة، لا عذاب علیها یوم القیامة، إنما عذابهم بینهم فی الدنیا بالفتن» (ر.ک: کنز العمال، ج۱۲، ص۱۵۳- ۱۵۴).
