انديشه هاى مشابه سر برآورد ؛ با اين تفاوت كه وى رفتار متعارف دينى داشت و سعى مى كرد كه اعمال رسمى شرع را از آيات قرآنِ منهاى سنّت، به دست آورد ؛ از اين روى، چندان مورد توجه واقع نشد (همان، ص 20).
اما غلام نبى از آغاز حركت خود با تشكيل فرقه «اهل قرآن» پرچم مخالفت با مسلمانان را برافراشت و پايه هاى حركت قرآنيون را بر اساس «قرآنِ منهاى سنّت» بنا نهاد (همان، ص 21).
وى كتاب ها و مقالات گوناگونى در بيان آراى خود نگاشت، كه هم اكنون در كتابخانه «ربوة»، متعلق به قاديانيه پاكستان نگهدارى مى شود. ۱ از آن جمله: تفسير القرآن بآيات الفرقان در يك مجلد، ترجمة القرآن بآيات الفرقان در سه مجلد و ردّ النسخ المشهور در يك مجلد است (همان، ص 25).
غلام نبى در كتاب هاى خود در پى آن است كه همه احكام و مسائل شرعى، حتى شماره نمازها و شماره ركعت هاى آنها را از آيات قرآن استخراج كند (همان). در ميان فرقه هاى قرآن گراى معاصر، فرقه «امّت مُسلم» از بقاياى فرقه غلام نبى به حساب مى آيد كه شاگرد وى، محمد رمضان آن را بنا نهاده است. اين فرقه كه مركز اصلى آن در شهر لاهور است، در بيشتر شهرهاى پاكستان شعبه دارد و نشريه اى به نام «بلاغ قرآن» منتشر مى كند (همان، ص 57).
هم اكنون فرقه هاى ديگرى نيز با ديدگاه هاى مشابه در پاكستان فعاليت مى كنند كه مهم ترين آنها بدين قرارند:
- فرقه امّت مسلمه، كه خواجه احمد الدين أمر تسرّى در هند تأسيس كرده است. اين فرقه به مركزيت لاهور، در بيشتر شهرهاى پاكستان شعبه دارد و دو نشريه «بلاغ» و «بيان» را منتشر مى كند (همان، ص59).
ـ فرقه طلوع اسلام، كه غلام احمد پرويز (متولد 1903 م) در هند تأسيس كرده است.
1.از آنجا كه اصل اين آثار به زبان اردو و نيز دور از دسترس بود، در اين نوشتار از گزارش جامع خادم حسين الهى بخش، از محققان پاكستانى، كه در رساله عربى او به نام القرآنيون و شبهاتهم حول السنة آمده است، بهره برده ايم.
