جريان‏شناسى قرآن بسندگى در دو قرن اخير - صفحه 103

همچنين ، برخى ديگر از منتقدان سنّت همچون «ابو شادى احمد زكى» (م 1955) اصولاً نگاه متفاوتى به عموم منابع دين دارد ، و احكام قرآن و سنّت را در بستر زمان قابل تغيير مى داند ، و با رويكردى افراطى در مسئله وحدت اديان ، مسلمانان را به مسيحى شدن قبل از اسلام آوردن ، فرا مى خواند ؛ و اصولاً مبادى نظرى و عملى اسلام را با مبادى فكرى و علمى تمدن آمريكايى نزديك مى داند و دفاع كنونى آمريكا از جهان آزاد را در امتداد رسالت حضرت محمد صلى الله عليه و آله مى شمارد (القرآنيون و... ، ص 176 و 180 ؛ كيف نتعامل... ، ص 448 ؛ اتجاهات التفسير... ، ج 1 ، ص 257) .
طبعا تحقيق در مورد اين گروه ، از بحث ما خارج است ؛ هر چند برخى ادله و پشتوانه هاى فكرى آنها در نقد سنّت ، با ادله جريان قرآن بسندگى اشتراك دارد .

2 ـ 3 . محمد ابوزيد دمنهورى

يكى از پيروان جدّى رويكرد مورد بحث ، محمد ابوزيد دمنهورى است كه انتشار كتاب تفسيرى او به نام الهداية والعرفان فى تفسير القرآن بالقرآن در سال 1349 ق در مصر ، به شدت جامعه علماى اسلامى را برآشفت و در نهايت به جمع آورى آن انجاميد (التفسير والمفسرون ، الذهبى ، ج 2 ، ص 533 و 546 ؛ اصول التفسير وقواعده ص 255 ـ 261) . هر چند ، آراى افراطى او در قالب جريان مورد بحث همچنان مطرح است .
دمنهورى ، از دانشجويان مركز دار الدعوة والإرشاد وابسته به سيد رشيد رضا ، و از شاگردان محمد توفيق صدقى به شمار مى آيد . وى سنّت را مايه مصيبت و نكبت مسلمانان و دين شمرده است ، و نابودى منابع سنّت را آرزو مى كند . القرآنيون و... ، ص 181) . در مقدمه تفسير نيز ، تفاسير روايى را دربردارنده زوايد و جعليات شمرده ، و فهم قرآن را صرفا در پرتو قرآن و واقعيات نظام هستى ممكن مى داند (القرآنيون و... ، ج 2 ، ص 533 ؛ الدمنهورى ، الهداية والعرفان ، ص ج ـ د) .
دمنهورى ذيل آيه 63 سوره نور (...فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ...) مى گويد : مخالفت با سنّت و اوامر پيامبر صلى الله عليه و آله به قصد اعراض و رويگردانى نارواست ، ولى بر اساس

صفحه از 106