جريان‏شناسى قرآن بسندگى در دو قرن اخير - صفحه 99

اين شرط ها در واقع راه گرايش به سنت را مى بندد و آدمى را مجبور مى كند كه از حدّ دلالت هاى قرآنى فراتر نرود(نزاع سنت وتجدد، ص 272 به نقل از سِر سيد احمد خان وانديشه دينى، وحيد اختر).
چراغعلى (م 1895) از مدافعان سر سخت سيد احمد خان و از منكران سنّت است. او به صراحت پيروى از سنّت را مانع توسعه و پيشرفت مى شمارد (القرآنيون و..، ص 106 ـ 111). وى سنّت را اصولاً از مصادر شريعت نمى داند (همان، به نقل از اعظم الكلام، چراغعلى ) و بر همين اساس، تفاصيل احكامى مثل زكات را نيز انكار مى كند. او بر اساس آيات قرآن، زكات شرعى را فقط در « كمك كردن به فقرا، از درآمد مازاد بر حاجت انسان» تعريف مى كند (همان ، به نقل از تحقيق الجهاد) .
همچنين وى اصل مسلّم حجاب را حكم شرعى اسلام نمى داند و بر اين باور است كه پيامبر (ص) به همسران خود دستور حجاب نداده، بلكه تدبيرى براى اصلاح عادتها و پوشش آنها در نظر گرفته است (همان ، به نقل از اعظم الكلام، چراغعلى). درباره جهاد نيز به تأويل مفهوم جهاد مى پردازد و آن را از معناى « جنگ و مبارزه » بيگانه شمرده و صرفا به معناى تلاش در راه هدف معرفى مى كند. (همان ، به نقل از تحقيق الجهاد، چراغعلى).
از وى آثار گوناگونى درباره مفاهيم دينى و قرآنى به جاى مانده، كه نشان دهنده آراى افراطى و انحرافى اوست (همان).

2 ـ 2. جماعت هاى قرآن گرا

با انتشار آراى سيد احمد خان و چراغعلى، حركت گسترده اى به عنوان «اهل قرآن» آغاز شد. مؤسّس اين حركت «غلام نبى» معروف به عبد اللّه جكرالوى (م 1914) است كه به صراحت از انكار سنّت و تكيه بر خودِ قرآن به عنوان يگانه منبع دين و شريعت سخن گفته است (القرآنيون و شبهاتهم حول السنة، ص 25 به نقل از نزهة الخواطر، عبد الحىّ الحسنى).
همزمان با اين شخص، فرد ديگرى به نام «محبّ الحق عظيم آبادى»، در شرق هند با

صفحه از 106