اين اشكالى ندارد. البته يكسرى از احاديث ، مثل احاديث فلسفه احكام يا گزاره هاى حديثى كه راجع به مصالح اجتماعى است ، اصلاً آزمون پذير نيست و در مورد آن نمى توان چنين كارى كرد . ضمن اين كه اگر شما با آن روش و مبنا سراغ حديث برويد وآن حديث به لحاظ سند ، دلالت و زمينه هاى ديگر قطعى باشد ، مثل قاعده قطعىِ عقلى مى شود . آن موقع حستان را زير سؤال مى بريد ، مثل اين كه در قضيه «اجتماع نقيضين محال است» ، اگر يك چشم من بگويد چيزى شكسته ، و ديگرى بگويد نشكسته ، مى گوييد حس من اشتباه كرده است ، يعنى هيچ گاه حديث را زير سؤال نمى بريد .
شايد در مورد اين مسأله كه اصلاً حس بتواند در برابر حديث مسلّم و عقل قطعى بايستد ، قرن نوزدهمى ها مى گفتند : عقل يا دين شأنيتى ندارد كه بخواهد در برابر حس سخن بگويد ؛ اما علم پست مدرن چنين ادعايى را ندارند . آن ها مى گويند اصلاً مشاهده هاى ما تئوريك شده است و در چارچوب فضاهاى معرفتى ديگر ، اصلاً مشاهده معنا پيدا نمى كند؛ يعنى اين حرفى كه شما زديد ، اگر قرن نوزدهمى بينديشيم ، با تسامح ، يك جاهايى راه دارد . آن معجزاتى هم كه گفتند دارد رخ مى دهد ، اين طور جاها رخ مى دهد ؛ يعنى انسان دين دار ، فقط اين قسمت را مى بيند و پس و پيش نظريه ها را هم كه با مبانى اصل دين ناسازگار است ، كنار مى گذارد و بعد فكر مى كند كه بين اين دو جمع كرده است. الان اين ظرفيت در جامعه شناسى موجود وجود ندارد؛ البته نه به خاطر خود جامعه شناسى ، بلكه به دليل بحرانى كه در هويت علم مدرن پديد آمده است. اتفاقا حالا آن فاز ديگر بحث پيش مى آيد . اين ديدگاه هاى اخيرى كه درباره هويت علم وجود دارد ، معتقد است كه ما چيزى به اسم حسّ ناب نداريم و اصلاً حس ، در چارچوب زمينه هاى معرفتىِ دينى ما پيدا مى شود . حالا آن زمينه هاى معرفتى چيست؟
ممكن است شما مثل ليوتار بگوييد اين ها روايت هاست . اتفاقا چيزى شبيه به فراروايت ها مى شود؛ يعنى آن چيزهايى كه محكم به آن چسبيده ايد و مدعى هستيد هر جامعه و فرهنگى ، آن ها را در خود دارد . اتفاقا علم مدرن هم خيلى از اين روايت ها و حديث ها دارد . شما فكر مى كنيد قداستى را كه معناى اومانيستى انسان ، به انسان در فرهنگ غرب بخشيده ، از هر حديثى مقدس تر نيست؟ يا آن قداستى كه معناى آزادى در چارچوب پارادايم هاى غربى و در فضاى آن ها پيدا كرده ، از هر حديثى مسلّم تر به شمار نمى آيد؟ البته درست است كه اين ها