خيلى كمك مى كند و به نحوى كمك به جامعه شناسى است.
در قرآن كريم و روايات زيادى هست كه گفتمانش مبادله اى است؛ مثلاً جان و مال مؤمنين را مى خرد و به جايش پاداش مى دهد. در آيات بسيارى از اين گفتمان استفاده شده است . يا آيات و روايات زيادى كه پاداش و تنبيه ، و كيفر و مجازات ها و در مقابل ، خدماتى را در قبال نوع رفتارها مطرح كرده است.
يكى از قسمت هاى بحث مبادله اين است كه انسان ها ، در پى شوق انگيزها هستند و از رنج آورها پرهيز مى كنند. ما در روان شناسى و جامعه شناسى هم نظريه مبادله را داريم . وقتى مى بينيم اصل موضوع مكرر در قرآن آمده و رفتارشناسى آدم ها را مبتنى بر اين ديدگاه پى گيرى كرده است ، مطمئن مى شويم اصل پارادايم با حال و هواى موجود و ويژگى هاى خلقت انسان و شخصيت و رفتار او هماهنگ مى باشد ؛ يعنى انسان به همين شكل است . حالا ممكن است اين گزاره هايى كه الآن در نظريه هاى مبادله هست يا آن گزاره هايى كه مثلاً در نظريه اى «اسكينر» آمده و امثالهم ، به لحاظ تجربى ضعفى داشته باشد . اگر ما هيچ پيش زمينه اى نداشته باشيم ، وقتى دو تا اشكال برايمان در اين مورد پيش بيايد ، مى گوييم اين نظريه درست نيست و شايد رهايش كنيم؛ ولى وقتى از منبع قابل اطمينانى بدانيم كه دست كم اصل پارادايم صحيح است ، مى فهميم كه اگر اشكال تجربى به وجود آمده ، در تنظيم گزاره هاست . پس بايد اين را دوباره نوشت ، نه اين كه اصل پارادايم را رها كرد .

4 . روش تحقيق رابطه جامعه شناسى و حديث

در باب روش كار ، عمده ترين آن اين است كه ما فى الجمله اطلاعات جامعه شناسى داشته باشيم و با دقت در روايات ، رواياتى كه مثلاً احتمال دارد به اين حيطه مربوط باشد را دو قسم كنيم : رواياتى كه خودشان گزاره جامعه شناسى ارائه داده اند ، و رواياتى كه مى توانند منشأ الهام بشوند كه من براى هر دوتايشان مثال زدم . مى توان اين ها را جمع آورى و به صورت چند نفره ، ويرايش و بازنگرى نمود و به اطلاع عموم رساند .
يك وقتى در يك ميزگردى ، موضوع سؤالات ، «جايگاه زن و شوهر در خانواده و حقوق زن در اسلام» بود. آن جا گفتند كه چرا زن بايد تابع حرف شوهر باشد. من آن جا به ذهنم رسيد كه اين مى تواند مبادله غير مستقيم تلقى بشود . بعد من به روايتى رسيدم كه «بهترين كار براى